درس خارج فقه استاد سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی
1400/09/02
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الصلاة/صلاة الجماعة /حکم نماز جماعت در کشتی
بحث در این بود که، آیا می توان از فرادا به جماعت و برعکس ملحق شد؟
روایت: عموم صحیحه ابی جعفر حیث قال لاصلاه لهم الا ...فلیقدم بعضهم
از اطلاق این روایت می توان جواز را استفاده کرد.
آیا مراد از تعبیر لاصلاه لهم، نفی خود صلاه است یا مراد عدم فضیلت می باشد؟ صاحب جواهر احتمال دوم را انتخاب می کند، زیرا استخلاف مستحب است، وعبارت فلیقدم فرع بر این است که بقیه نماز را با جماعت بخوانند تا فضیلت باقیِ نمازجماعت را درک کنند. حتی از این روایت استفاده می شود که اگر، همین مقدار از نماز با جماعت خوانده شود نیز مطلوب است.
لذا عدول از فرادا به نماز جماعت به اتفاق جائز است، بنایراین یا خودش را در استخلاف امام قرار می دهد یا غیر او که هر کدام در حکم جماعت مشترک هستند.
المسئله السادسه: آیا نماز جماعت در کشتی صحیح است؟
مکلف اگر در کشتی باشد، نماز جماعت در آن صحیح است اگر چه در اثر حرکت کشتی، متصل باشند یا جداشوند.
و نماز جماعت بین چند کشتی در صورتی که اتصال و مقارنت باشد، اشکال ندارد، و اگر فاصله طوری زیاد شود که عرفا جماعت خراب شود می توانند یا قصد فرادا کنند یا استخلاف کنند.
نکته: اطلاق ادله جماعه، صحت نماز جماعت در کشتی های متعدد را فرا می گیرد.
نکته: این نماز جماعت صحت دارد و در صورتی صحیح است که شرائط جماعت را داشته باشد، و نصوص صحیحه دلالت بر صحت آن می کند.
نصوص: باسناده عن محمد بن علي بن محبوب، عن العباس، عن عبد الله بن المغيرة عن يعقوب بن شعيب، عن أبي عبد الله عليه السلام) قال: لا بأس بالصلاة في جماعة في السفينة.[1]
نص دوم: وعنه، عن محمد بن أحمد العلوي، عن العمركي، عن علي بن جعفر، عن موسى عليه السلام قال: سألته عن قوم صلوا جماعة في سفينة أين يقوم الامام؟ وإن كان معهم نساء كيف يصنعون؟ أقياما يصلون أم جلوسا؟ قال: يصلون قياما، فإن لم يقدروا على القيام صلوا جلوسا، ويقوم الامام أمامهم والنساء خلفهم، وإن ماجت (ضاقت) السفينة قعدن النساء وصلى الرجال، ولا بأس أن يكون النساء بحيالهم الحديث.
بیان استاد از روایت: جماعت نسبت به مردها و زن ها حفظ می شود اما زن ها نشسته اند و مردان ایستاده اند؛ و عبارت ان تکون بحیالهم قرینه بر این معنا می باشد.
نص سوم: محمد بن الحسن باسناده عن أحمد بن محمد، عن أبيه وأيوب بن نوح جميعا عن عبد الله بن المغيرة، عن عيينة (عنبسة) عن إبراهيم بن ميمون أنه سأل أبا عبد الله عليه السلام عن الصلاة في جماعة في السفينة، فقال: لا بأس.[2]
خلافا للعامه که از نماز جماعت در چند کشتی را منع کردند، زیرا آب مانع از اتصال در نماز جماعت می باشد.
جواب صاحب جواهر: دلیلی بر منع آب از اتصال در نماز جماعت نداریم، اگر شرطی از شروط نماز جماعت خدشه دار نشود.
از طرفی اطراد نیز ندارد. علامه در تذکره: فاصله با آب، مانع ندارد، بر خلاف ابوحنیفه.
المسألة السادسة الجماعة جائزة في السفينة الواحدة وفي سفن عدة سواء اتصلت بشد بعضها ببعض ونحوه أو انفصلت بلا خلاف ولا إشكال مع الجمع للشرائط المعتبرة في الجماعة ، لإطلاق الأدلة ، وخصوص صحيحة يعقوب بن شعيب عن الصادق عليه‌السلام قال : « لا بأس بالصلاة جماعة في السفينة » وصحيحة علي ابن جعفر عن أخيه موسى عليه‌السلام « سألته عن قوم صلوا جماعة في سفينة أين يقوم الامام؟ وإن كان معهم نساء كيف يصنعون أقياما يصلون أم جلوسا؟ قال : يصلون قياما ، فان لم يقدروا على القيام صلوا جلوسا ، وهم يقوم الإمام أمامهم والنساء خلفهم ، وإن ضاقت السفينة قعدن النساء وصلى الرجال ، ولا بأس أن يكون النساء بحيالهم » خلافا للمحكي عن بعض العامة من المنع للجماعة في السفن المتعددة مع الانفصال ولا ريب في ضعفه.[3]
