درس خارج فقه استاد سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی
1400/11/09
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الصلاة/صلاة الجماعة /دستور ورود به مسجد
دستورات ورود به مسجد
برای ورود به مسجد، با پای راست وارد شود و در هنگام خروج با پای چپ خارج شود و برعکس آن در ورود بیت الخلا، از باب اینکه پای راست شرافت دارد و حق پای راست را باید اداء کرد.
همچنین روایت مشعر به این مطلب می باشد يونس عنهم عليهم‌السلام « الفضل في دخول المسجد أن تبدأ برجلك اليمنى إذا دخلت ، وباليسرى إذا خرجت ».
ظاهر اقتصار دو فاضل علامه و محقق این است که واقف بر این دو روایت نبوده اند،
لذا علاوه بر تناسب حکم و موضوع، روایت و نص در این رابطه داریم.
کلام محقق: از دستورات دیگر مسجد متعاهدت به نعل باشد یعنی نگاه کند به کفشش که کثیف یا نجس نباشد، لذا باید در حال دخول در مسجد استعلام کند، تا ظاهر شود که نجس نبوده است.
روایت از مکارم الاخلاق ذیل ﴿خذو زینتکم عند کل مسجد﴾ مراد از زینت تعاهد بر نعل می باشد.
روایت تعاهدوا نعالكم عند أبواب المساجد.[1]
آیا تعاهد صحیح است؟ برخی از ادباء اشکال کرده اند که تعاهد در باب تفاعل است که معنای آن اشتراک در ماده می باشد.
اما باب تفاعل ممحض در اشتراک نیست. چه بسا تعاهد در ایناستعمالش، مجاز مشهور باشد.
لذا تعهد افصح می باشد زیرا تعاهد بین اثنینی می باشد.
کلام جوهری: التعهد التحفظ بالشیء، و تجدد العهد به لذا این تعبیر تعهد افصح است.
در بحار بعد از نقل عبارت جوهری، روایت افصح را نقل می کند که از تعاهد استفاده کرده است زیرا گاهی لفظ تعاهد برای افاده معنی مبالغه استعمال می شود، اگرچه که بین اثنینی نباشد مثل استعمال تعاهد الجیران یا تعاهد القرآن یا فلان یتعاهد به معنی مراعات باشد.
پس استعمال تعاهد به معنای تعهد کثیر می باشد پس منافاتی بین قول جوهری و بین استعمالاتی که در روایات وارد شده است، زیرا استعمال مجاز در قرآن شایع است مثل استعمال وسئل القریه مراد وسئل اهل القرئه البته مرحوم امام قائل به تقدیر اهل نمی باشد بلکه قائل است سوال از خود قریه است در غایت مبالغه.
وكذا يستحب أن يقدم الداخل إليها رجله اليمنى ، والخارج رجله اليسرى عكس المكان الخسيس ، ولشرفية اليمنى واستحباب الله البدأة بها فناسب الابتداء بها في الدخول إلى المكان الشريف ، وبعكسه الخروج ، وللخبر عن يونس عنهم عليهم‌السلام « الفضل في دخول المسجد أن تبدأ برجلك اليمنى إذا دخلت ، وباليسرى إذا خرجت ».
ويستحب أيضا أن يتعاهد نعله ويستعلم حاله بأن يجدد به عهدا قبل الدخول إلى المسجد استظهارا للطهارة ، والمروي عن مكارم الأخلاق للطبرسي عن النبي صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم في قوله تعالى ( خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ ) قال : « تعاهدوا نعالكم عند أبواب المساجد » وخبر القداح عن جعفر عن أبيه عليهما‌السلام « إن عليا عليه‌السلام قال : قال النبي صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : تعاهدوا نعالكم عند أبواب مساجدكم » وقد تبع المصنف الخبر في التعبير بالتعاهد ، وإلا فالمحكي عن الصحاح أن التعهد أفصح ، لأن التعاهد إنما يكون بين اثنين[2] .
