درس خارج فقه استاد اشرفی

موضوع: طهارت / بررسی حکم نماز ناسی نجاست/

تخلص مما ذکرنا: در نماز جاهل به نجاست سه صورت متصور است:

1. اگر بعد از نماز ملتفت شود که بدن یا لباسش متنجس است طبق روایاتی که قبلا گذشت نمازش صحیح است.

2. اگر در اثنای نماز ملتفت شود که بدن یا لباسش نجس است:

الف: تارة یقین دارد که نجاست حین الاتفات با بدن یا لباسش ملاقات کرده است.

ب: و اخری شک دارد که آیا حین الاتفات با بدن یا لباسش ملاقات کرده یا قبل آن ملاقات کرده است.

حکم صورت شک، طبق استصحاب طهارت الی حین الالتفات، حکم مورد قبل آن است یعنی موردی که یقین دارد حین الالتفات ملاقات کرده است در هر دو صورت نمازش صحیح است زیرا تا زمان التفات علم به طهارت داشته و این مقدار از نمازی که خوانده، علی القاعده صحیح بوده و در ادامه هم فرض آن است که تحصیل شرط طهارت کرده و لباسش را بدون فعل منافی نماز همراه طهارت خوانده است لا محاله مانعی از صحت نماز وجود ندارد.

ولی اگر امکان تحصیل طهارت بدون فعل منافی با صلوة وجود نداشته باشد باید نمازش را بشکند زیرا اگر خواسته باشد باقیمانده صلاة خود را بدون طهارت بخواند، این عمل باطل بوده و فاقد شرط طهارت خبثیه در اثناء صلاة است. از طرف دیگر اگر خواسته باشد با طهارت باقیمانده نماز خود را بخواند مستلزم انجام فعل منافی صلاة است و طبعاً نماز باطل می‌شود ولی اگر مستلزم فعل منافی صلاة نباشد به نماز خود بعد از تحصیل طهارت خبثیه ادامه دهد زیرا تا قبل از علم به نجاست نماز او صحیح بوده و بعد از علم به نجاست تحصیل طهارت نموده بدون انجام عمل منافی با صلاة بنابراین ادامه صلاة او با داشتن طهارت خبثیه درست خواهد بود.

این در صورتی است که وقت وسعت داشته باشد اما در ضیق وقت تارة: به اندازه یک رکعت وقت دارد در این فرض طبق روایات متعددی که حکم نموده به این که درک یک رکعت در وقت به منزله درک تمام وقت است «مَنْ أَدْرَكَ رَكْعَةً مِنَ اَلصَّلاَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ اَلصَّلاَةَ.» در این صورت مثل کسی است که می‌تواند تمام نماز را در وقت بخواند و طبق نظر مشهور نماز او با امکان تحصیل طهارت در ادامه صحیح است چنان که در وسعت نماز صحیح بود و اما طبق نظر مرحوم استاد خویی و مرحوم سید و مرحوم محقق همدانی باید نماز خود را بشکند اگر معلوم باشد که نجاست بدن یا لباس از اول صلاة بوده است. و اما اگر وقت به مقداری تنگ است که امکان درک یک رکعت هم وجود ندارد. در اینجا اگر امکان تحصیل طهارت وجود دارد که باید لباس یا بدنش را تطهیر کند و نماز خود را ادامه دهد مثل این‌که بلافاصله لباس نجس را از بدن خود در آورد و در صورت عدم تمکن از طهارت «یا در فرضی که تحصیل طهارت موجب فوت وقت می‌شود» دو مبنا داریم یا مصلی باید نماز خود را با لباس نجس بخواند زیرا درک مصلحت وقت اقوی از مصلحت طهارت است یا باید نماز خود را عریانا بخواند طبق نظر کسانی که در فرض فقدان ساترِ طاهر، حکم به خواندن نماز، عریاناً نموده اند.

3. اگر در اثنای نماز ملتفت شود که بدن یا لباسش نجس است و می داند که این نجاست قبل از التفات به نجاست حادث شده است در این فرض: تارة: می‌داند قبل از نماز بدن یا لباسش نجس شده است و اخری: می داند در اثناء نماز و قبل از زمان التفات متنجس شده است.

الف: در فرض اول که در اثنای نماز ملتفت نجاست شده و می داند که این نجاست قبل از نماز حادث شده است در اینجا طبق نظر مشهور نمازش صحیح است در صورتی که امکان تحصیل طهارت در ادامه بدون فعل منافی نماز وجود داشته باشد و مصلي آن ‌را انجام دهد. در مقابل مرحوم سید و محقق همدانی و مرحوم سیدنا الاستاد الخویی حکم به بطلان نماز نموده اند تا به این جا حکم صور مساله گذشت و اما بررسی حکم فرض دوم از صورت سوم:

ب: در فرض دوم که مصلی در اثنای نماز ملتفت به نجاست لباس یا بدن خود شده و می داند که این نجاست قبل از زمان التفات و در اثناء نماز بوده است مثل این که در رکعت دوم ملتفت شده که لباسش نجس است و می داند که این نجاست در رکعت اول ایجاد شده است به طوری که بخشی از نماز را با لباس یا بدن نجس خوانده است.

در این فرض مشهور حکم به صحت نماز نموده اند زیرا فرد جاهل به نجاست بوده و طهارت هم از شرائط ذُکری نماز است بقاءً هم تحصیل شرط طهارت نموده است در مقابل مرحوم صاحب عروه حکم به بطلان نماز نموده و مرحوم سیدنا الاستاد الخویی متمایل به قول مشهور شده و حکم به صحت نماز نموده است اگر چه در فرض اول از مورد سوم به جهت روایت خاصه حکم به بطلان نماز نموده است.

دلیل ذلک: صحت نماز در این فرض علی القاعده است زیرا آن مقدار از نماز که جهلا با لباس یا بدن نجس خوانده، مانع صحت نماز نبوده است زیرا طهارت طبق روایات از شرائط ذُکری نماز است «چنان که در فرض اول که بعد از نماز ملتفت شد که با لباس و بدن نجس نماز خوانده است در روایات حکم به صحت نماز شده است» در ادامه هم فرض آن است که تحصیل طهارت نموده و مانعی از صحت نماز نیست.

و بهذا تم الکلام فی العلم بنجاسة البدن او اللباس فی ما بعد الصلاة او فی اثنائها سواء علم فی الاثناء بنجاستهما او نجاسة احدهما من قبل الصلاة او فی اثنائها او علم بحصولها حین العلم بها او احتمل حصول النجاسة فی زمان العلم بها الجاری فیه استصحاب

الطهارة و اما حکم الصلوه الناسی للنجاسه:

قال السید ره فی العروه: فصل حكم من صلّى في النّجس... و أمّا إذا كان ناسياً، فالأقوى وجوب الإعادة أو القضاء مطلقاً؛ سواءً تذكّر بعد الصلاة أو في أثنائها، أمكن التطهير أو التبديل أم لا.

نماز ناسی نجاست.

تا به اینجا حکم جاهل به نجاست را بررسی کردیم اما ناسی نجاست یعنی کسی که می دانسته لباس یا بدنش نجس است و فراموش کرده و با همان لباس یا بدن نجس نماز خوانده است در ناسی نجاست سه قول مطرح است:

1. لزوم اعاده در وقت و قضاء آن در خارج وقت، این قول را مشهور اختیار کرده‌اند و از ابن ادریس نقل نفی خلاف شده است.

2. صحت نماز مطلقا این قول به مرحوم شیخ در بعض نظرات وی نسبت داده شده و مرحوم صاحب مدارک جزم بدان پیدا کرده و مرحوم محقق هم آن را نیکو شمرده است.

3. تفصیل در مساله به این که در وقت اعاده واجب است ولی در خارج وقت واجب نیست برخی از ادله قائلین به صحت نماز ناسی نجاست اجمالا در این جلسه ذکر شد که به جهت تکرار آن در جلسه بعد، در درس بعد ادغام گردید.