موضوع: عدم جواز استئجار صاحب جبیره/ فصلٌ فی أحکام الجبائر

بحث در مسأله 624 بود. عرض شد که به نظر مرحوم سید (ره)، در اجیر شدن شخصی که جبیره دارد، اشکال است [، یعنی شخصی که جبیره دارد، نمی‌تواند اجیر شود و به جای دیگری نماز بخواند]، بلکه بعید نیست که اگر عذری در مدّت اجاره عارض شود و وقت برای اتمام مورد اجاره تنگ باشد [، مثلاً معین شده باشد که نمازی که مورد اجاره است در یک ماه خوانده شود و عذری به وجود آید و شخص نتواند در مدت معین، نماز را با وضوی کامل بخواند،] همچنین، شرط شده باشد که شخص مباشرةً نماز را بخواند که در این صورت، اجاره فسخ شود، بلکه اتیان نمازهای قضای خودش با حالت جبیره، در صورتی که امید به زوال عذر باشد نیز خالی از اشکال نیست [، اما اگر امیدی به زوال عذر نباشد، می‌شود نمازهای قضای خودش را با وضوی جبیره‌ای بخواند] و همچنین، خواندن نماز با حالت جبیره، به صورت تبرّعی برای دیگری اشکال دارد.

همچنین، عرض شد که اگر گفته شود که تکالیف عذریه مطلقا، مجزی‌اند، نماز استیجاری و نماز قضا را نیز می‌توان با وضوی جبیره‌ای خواند، ولی اگر تکالیف عذریه فقط مربوط به شرائط فعلی صاحب عذر باشند، در این صورت نمازهای استیجاری و قضا را نمی‌توان با وضوی جبیره‌ای خواند. بعضی گفته‌اند که مقتضای اطلاقات، سهولت شرع و امتنان شارع بر امت این است که تکالیف عذریه، مطلقا مجزی باشند که در این صورت شخصی که جبیره دارد، می‌تواند نماز استیجاری و تبرّعی و نماز قضای خودش را با حالت جبیره انجام بدهد. در مقابل، بعضی دیگر گفته‌اند که مقتضای انصراف ادله این است که تکالیف عذریه به طور مطلق، مجزی نیستند، بلکه فقط حالت فعلی شخص را که عذر دارد، شامل می‌شود، همچنین، به مقتضای قاعده اشتغال نسبت به منوبٌ‌عنه، تکلیفِ عذری فقط حالت فعلی شخص را شامل می‌شود، یعنی منوبٌ‌عنه شک می‌کند که آیا نمازی را که صاحب جبیره خوانده است، قبول است یا قبول نیست که چون شک دارد، اشتغال یقینی برائت یقینی را می‌طلبد لذا برای اینکه برائت یقینی حاصل شود، شخص باید نمازی را که نسبت به آن اجیر شده است با وضوی کامل و بدون جبیره بخواند.

مرحوم آیت الله خویی (ره) در همین رابطه فرموده است که شخص با وضوی جبیره‌ای می‌تواند نماز واجب فعلی خودش را بخواند و مشکلی ندارد، ولی سخن در این است که وضوی جبیره‌ای در جواز انجام نمازهای قضا [چه نمازهای قضای خود شخص و چه نمازهای دیگری (با اجرت یا تبرّعاً)] مشروع است یا مشروع نیست؟ یعنی قدر مسلّم این است که شخص با وضوی جبیره‌ای نمازهای فعلی خودش را می‌تواند بخواند، لکن سؤال این است که آیا شخص با وضوی جبیره‌ای مجاز به خواندن قضای نمازهای خودش یا دیگری با اخذ اجرت یا تبرّعاً می‌باشد یا مجاز نیست؟

مبنای اول، این است که وضوی جبیره‌ای، مثل تیمّم فقط مبیح برای نماز و مجوّز برای دخول در نماز است و جنبه رافعیت ندارد، یعنی وضوی جبیره‌ای نیز همانند تیمّم، رافع حدث نیست و فقط مجوّز برای نماز خواندن است.

طبق این مبنا شخص با وضوی جبیره‌ای می‌تواند نمازهای فعلی خودش را بخواند و مجاز به خواندن نمازهای قضای خودش یا دیگری [با اخذ اجرت یا تبرعاً] نیست چون دلیل فقط بر خواندن نمازهای فعلی شخص با وضوی جبیره‌ای دلالت دارد و شامل نمازهای قضای خود و دیگران نمی‌شود.

مبنای دوم، این است که وضوی جبیره‌ای، مثل تیمّم جنبه رافعیت نیز دارد، یعنی علاوه بر اینکه مبیح برای نماز می‌باشد، رافع حدث نیز می‌باشد.

طبق این مبنا، شخص با وضوی جبیره‌ای می‌تواند نمازهای فعلی خودش را بخواند و همچنین، می‌تواند نمازهای قضای خود و دیگری را [استیجاراً یا تبرّعاً] بخواند.

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که اگر مبنا این شد که وضوی جبیره‌ای جنبه رافعیت دارد و شخص برای خصوص خواندن نماز قضا وضوی جبیره‌ای بگیرد، نمی‌تواند با این وضو نماز قضا بخواند چون فرض این است که وضوی جبیره‌ای برای انجام نماز فعلی مشکل ندارد و بعد از آن نیز می‌توان با این وضو نماز قضا خواند، یعنی جواز خواندن نماز قضا با وضوی جبیره‌ای، ناشی از جواز خواندن نماز فعلی با آن وضو است، به این معنی که شخص چون بعد از خواندن نماز فعلی خود هنوز وضو دارد و طهارت دارد، می‌تواند با آن وضو نماز قضا نیز بخواند ولی اگر وضوی جبیره‌ای اختصاصاً برای خواندن نماز قضا باشد، اشکال دارد و نمی‌توان با آن نماز قضای خود یا دیگری را خواند و مجاز نیست که شخص، ابتداءاً برای خواندن نماز قضا، وضوی جبیره‌ای بگیرد. پس وضوی جبیره‌ای وظیفه شخص عاجز است، یعنی چون شخص، عاجز از خواندن نماز فعلی خود با وضوی معمولی می‌باشد، شارع به او اجازه داده است که با وضوی جبیره‌ای نماز بخواند، حال اگر بعد از انجام وظیفه فعلی خود، نماز قضا نیز بخواند اشکالی ندارد، ولی مجاز نیست که ابتدا به ساکن برای خواندن نماز قضا [به خصوص اگر وقت آن مضیّق نباشد] وضوی جبیره‌ای بگیرد بنابراین، شخص باید صبر کند تا جراحت و شکستگی او خوب شود و بعداً با وضوی کامل قضای نماز را بخواند و اگر تمکّن از وضوی تمام پیدا کرد، بدار جایز نیست، یعنی جایز نیست که نماز قضای خود را با وضوی جبیره‌ای آغاز کند و بخواند، بلکه باید صبر کند تا خوب شود و بعد نماز قضا را با وضوی کامل بخواند. همچنین، وقتی جایز نباشد که شخص ابتداءاً نمازهای قضای خود را با وضوی جبیره‌ای بخواند به طریق اولی خواندن نماز قضای دیگری جایز نخواهد بود.

البته در صورتی که شخص یقین داشته باشد که عذرش باقی خواهد بود و شکستگی و جراحت او خوب نخواهد شد، می‌تواند ابتداءاً نماز قضا را با وضوی جبیره‌ای بخواند.