موضوع:طهارت/ موجبات جنابت/جماع

خلاصه جلسه گذشته

سخن در این بود که جماعی که موجب جنابت و وجوب غسل می‌شود، اعم از دخول در قُبل و دُبر است یا فقط جماعی که در قُبل باشد، موجب جنابت می‌شود؟ عرض شد که در این رابطه دو قول وجود دارد؛ قول اول، این است که در تحقق جنابت و وجوب غسل به وسیله جماع، بین ادخال در قُبل و ادخال در دُبر تفاوتی نیست و از هر دو راه، جنابت محقق می‌شود. مرحوم سید (ره) این قول را پذیرفته است. قول دوم، این است که جنابت و وجوب غُسل فقط از راه دخول در قُبل محقق می‌شود. مرحوم صاحب حدائق (ره) این قول را پذیرفته است. به روایاتی که قائلین این دو قول، برای مدعای خود به آنها استناد کرده‌اند در جلسات گذشته اشاره شد.

اخباری که بر وجوب غسل، به صرف دخول در دُبر زن [و بدون انزال] به آنها استناد شده است، مثل اخباری است که به آنها بر عدم وجوب غسل استناد شده است و هر دو دسته این روایات از حیث سند یا دلالت ضعیفند و قابل استناد نیستند، یعنی هم، آن روایاتی که می‌گویند که غسل، به صرف دخول در دُبر واجب می‌شود و هم، روایاتی که بر عدم وجوب غسل با دخول در دُبر دلالت دارند، سنداً یا دلالةً ضعیفند و اجماعی که نسبت به روایات دال بر حصول جنابت با دخول در اعم از قُبل و دُبر به آن استناد شد نیز چون اجماع منقول است، قابل اعتماد نیست.

بنابراین، صحیح این است که گفته شود که دلیل وجوب غُسل از طریق دخولِ در دُبرِ زن، اطلاق کتاب و سنت است. از اطلاق آیه شریفه: ﴿...أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً...﴾[1] [2] استفاده می‌شود که ملامست یک معنای عامی دارد و همان‌گونه که بر وطی در قُبل صدق می‌کند، بر وطی در دُبر نیز صدق می‌کند.

اما تفسیر صحیحه ابی مریم عَنْ أَبِي مَرْيَمَ؛ قَالَ:

قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع): مَا تَقُولُ فِي الرَّجُلِ يَتَوَضَّأُ ثُمَّ يَدْعُو جَارِيَتَهُ فَتَأْخُذُ بِيَدِهِ حَتَّى يَنْتَهِيَ إِلَى الْمَسْجِدِ، فَإِنَّ مَنْ عِنْدَنَا يَزْعُمُونَ أَنَّهَا الْمُلَامَسَةُ؟ فَقَالَ: «لَا وَ اللَّهِ مَا بِذَلِكَ بَأْسٌ وَ رُبَّمَا فَعَلْتُهُ وَ مَا يُعْنَى بِهَذَا "أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ" إِلَّا الْمُوَاقَعَةُ فِي الْفَرْجِ».[3]

به اینکه ملامست فقط دخولِ در فرج است، پس تحقق جنابت از راه دخول، منحصر به دخول در فرج زن است، صحیح نیست چون از روایت مذکور، استفاده نمی‌شود که وطی در دُبر موجب جنابت نمی‌شود زیرا لفظ فرج که در این روایت آمده است، جامع بین قُبُل و دُبر است، بلکه بر ذَکر نیز اطلاق می‌شود، کما اینکه از تعبیر ﴿وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ﴾ ﴿إِلّا عَلى أَزْواجِهِمْ...﴾ [4] استفاده می‌شود که منظور از لفظ «فروجهم»، ذَکر است. بنابراین، فرج اختصاص به قُبل ندارد، بلکه شامل دُبر و ذکر نیز می‌شود، حتی گاهی کلمه فرج بر خصوص دُبر اطلاق می‌شود، کما اینکه این مطلب از موثقه سماعه استفاده می‌شود؛عَنْ سَمَاعَةَ؛ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الرَّجُلِ يَمَسُّ ذَكَرَهُ أَوْ فَرْجَهُ أَوْ أَسْفَلَ مِنْ ذَلِكَ وَ هُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي يُعِيدُ وُضُوءَهُ، فَقَالَ: «لَا بَأْسَ بِذَلِكَ إِنَّمَا هُوَ مِنْ جَسَدِهِ»[5] .

گفته شده است که فرج در روایت مذکور، به معنای دُبر است چون سؤال از مردی است که در حال نماز ذَکر یا فرج یا پایین‌تر از آن را لمس می‌کند و چون مرد، قُبل ندارد، پس منظور از فرج، دُبر است. پس فرج، به قرینه رجل که در این روایت آمده است، به معنای دُبر است زیرا مرد، قُبل ندارد.

بنابراین، لفظ «فرج» یا به معنای اعمِ از قُبل یا دُبر است و یا لاأقل این است که اجمال دارد لذا اعتماد به روایت ابی مریم برای تقیید آیه مذکور، امکان‌پذیر نیست، در نتیجه با تمسک به اطلاق آیه مذکور، به تحقق جنابت و وجوب غسل، با دخول در اعم از قُبل و دُبر حکم می‌شود.

اما «اتیان» در روایتی که می‌گوید که اتیان زوجه موجب نقض روزه می‌شود، همان‌گونه که وطی در قُبل را شامل می‌شود، وطی در دُبر را نیز شامل می‌شود.[6]

سؤال:

آیا وطی در دُبر پسربچه، حکم وطی در دُبر زن را دارد؟ یعنی آیا وطی با پسربچه همانند وطی در دُبر زن، موجب جنابت و وجوب غسل می‌شود؟

پاسخ:

مشهور معتقدند که وطی با پسربچه، همانند وطی با زن، موجب جنابت و وجوب غسل می‌شود. سید مرتضی (ره) بر این مطلب ادعال اجماع کرده است، لکن مرحوم محقق (ره) در معتبر به عدم تحقق جنابت و وجوب غسل از طریق وطی با پسربچه قائل شده است و در کتاب شرایع، در تحقق جنابت از راه وطی با پسربچه تردید کرده است.

ادله وجوب غسل با وطی پسربچه

دلیل اول: اجماع

عده‌ای برای وجوب غسل از طریق وطی با پسربچه قائل به اجماع شده‌اند و گفته‌اند که اجماع قائم شده است بر اینکه وطی پسربچه نیز حکم وطی زن را دارد و لذا با وطی پسربچه جنابت محقق و غسل واجب می‌شود.

دلیل دوم: روایات

روایت اول: صحیحه زراره: عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ:

جَمَعَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَصْحَابَ النَّبِيِّ (ص)، فَقَالَ: مَا تَقُولُونَ فِي الرَّجُلِ يَأْتِي أَهْلَهُ فَيُخَالِطُهَا وَ لَا يُنْزِلُ؟ فَقَالَتِ الْأَنْصَارُ: الْمَاءُ مِنَ الْمَاءِ وَ قَالَ الْمُهَاجِرُونَ: إِذَا الْتَقَى الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ عَلَيْهِ الْغُسْلُ، فَقَالَ عُمَرُ لِعَلِيٍّ (ع): مَا تَقُولُ يَا أَبَا الْحَسَنِ؟ فَقَالَ عَلِيٌّ (ع): «أَ تُوجِبُونَ عَلَيْهِ الْحَدَّ وَ الرَّجْمَ وَ لَا تُوجِبُونَ عَلَيْهِ صَاعاً مِنْ مَاءٍ؟ إِذَا الْتَقَى الْخِتَانَانِ فَقَدْ وَجَبَ عَلَيْهِ الْغُسْلُ»، فَقَالَ عُمَرُ: الْقَوْلُ مَا قَالَ الْمُهَاجِرُونَ وَ دَعُوا مَا قَالَتِ الْأَنْصَارُ.[7]

روایت دوم: صحیحه حلبی: عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ؛ قَالَ:

سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الرَّجُلِ يُصِيبُ الْمَرْأَةَ فَلَا يُنْزِلُ، أَ عَلَيْهِ غُسْلٌ؟ قَالَ: «كَانَ عَلِيٌّ (ع) يَقُولُ: " إِذَا مَسَّ الْخِتَانُ الْخِتَانَ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ"، قَالَ: «وَ كَانَ عَلِيٌّ (ع) يَقُولُ: "كَيْفَ لَا يُوجِبُ الْغُسْلَ ‌وَ الْحَدُّ يَجِبُ فِيهِ" وَ قَالَ: «يَجِبُ عَلَيْهِ الْمَهْرُ وَ الْغُسْلُ»[8] .

از این دو روایت استفاده می‌شود که بین وجوب حدّ و وجوب غُسل ملازمه است، یعنی همان‌گونه که ملامسه، موجب وجوب حدّ و مهر است، موجب وجوب غُسل نیز می‌شود و از آنجا که وطی با پسربچه موجب وجوب حدّ می‌شود، پس موجب وجوب غُسل نیز می‌شود چون بین وجوب حدّ و وجوب غُسل ملازمه است.

بعضی نیز به اطلاق اخبار وارده، مبنی بر وجوب غسل با ادخال و ایلاج، استناد کرده‌اند و گفته‌اند که در هر موردی که عنوان ادخال و ایلاج محقق شود، غسل نیز واجب می‌شود و در وطی با پسربچه نیز ادخال، صدق می‌کند، بنابراین غسل نیز واجب می‌شود.برخی نیز به بعضی از روایات دیگر استناد کرده‌اند که روایت صحیحه ذیل از آن جمله است؛

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع)؛ قَالَ:

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): "مَنْ جَامَعَ غُلَاماً جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ جُنُباً لَايُنَقِّيهِ مَاءُ الدُّنْيَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ جَهَنَّمَ وَ سَاءَتْ مَصِيراً..."»[9] .

گفته شده است که از این روایت استفاده می‌شود که جنابت همان‌گونه که با وطی زن محقق می‌شود با وطی پسربچه نیز محقق می‌شود و در نتیجه غُسل جنابت واجب می‌گردد، بلکه گفته‌اند که جنابتی که از رهگذر وطی با پسربچه حاصل می‌شود أقوی و آکَد از جنابتی است که از طریق وطی با زن حاصل می‌شود چون در روایت مذکور، آمده است که آب دنیا وطی کننده با پسربچه را پاک نمی‌کند.

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که ادله‌ای که بر همانندی حکم وطی پسربچه با وطی زن قائم شده‌اند، وافی به مقصود نیستند. ان‌شاءالله، توضیح کلام ایشان در جلسه آینده بیان خواهد شد.