موضوع: كتاب الصلاة/أحكام الخلل /موجبات سجود سهو

بِغَيرِ قُرْآنٍ وَ دُعاءٍ وَ ذِكْرٍ وَ يَتَحَقَّقُ بِحَرْفَينِ اَوْ حَرْفٍ واحِدٍ مُفْهِمٍ فِي اَيِّ لُغَهٍ كانَ

در ادامه مسئله 1 که در بخش اول آن راجع به تکلم سهوی که موجب سجود سهو است بحث شد در اینجا چند مورد استثناء شده است که عبارت از قرآن و دعا و ذکر می باشد و در سراسر نماز انجام این موارد اشکالی ندارد.

نصوصی که دلالت بر آن دارند:

موثقه عمار بن موسی:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع ......... وَ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ یَکُونَانِ فِی الصَّلَاةِ فَیُرِیدَانِ شَیْئاً أَ یَجُوزُ لَهُمَا أَنْ یَقُولَا سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ وَ یُومِئَانِ إِلَی مَا یُرِیدَانِ.[1]

ترجمه: (از عمار بن موسی نقل شده است که امام صادق(ع) سوال کرد ………. و راجع به مرد و زنی که مشغول نماز هستند پس چیزی را می خواهند آیا برای آنها جایز است که بگویند سبحان الله فرمود بلی و اشاره کنند به آنچه می خواهند).

صحیحه علی بن جعفر

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَیَسْتَأْذِنُ إِنْسَانٌ عَلَی الْبَابِ فَیُسَبِّحُ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ وَ یُسْمِعُ جَارِیَتَهُ فَتَأْتِیهِ فَیُرِیهَا بِیَدِهِ أَنَّ عَلَی الْبَابِ إِنْسَاناً هَلْ یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ مَا عَلَیْهِ قَالَ لَا بَأْسَ لَا یُقْطَعُ بِذَلِکَ صَلَاتُهُ.[2]

ترجمه: (علی بن جعفر از برادرش موسی(ع) نقل کرده که از آن حضرت سوال کردم راجع به شخصی که در نمازش می باشد پس انسانی پشت در اذن ورود می خواهد، پس تسبیح می گوید و صدایش را بالا می‌برد و به گوش جاریه اش می رساند پس آن جاریه می‌آید پس نشان می دهد با اشاره دستش که پشت در انسانی است این کار نمازش را قطع می کند و بر عهده او چیست؟ فرمود: اشکالی ندارد با این کار نمازش؛ قطع نمی شود).

صحیحه علی بن مهزیار

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَکَلَّمُ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ یُنَاجِی بِهِ رَبَّهُ قَالَ نَعَمْ.[3]

ترجمه: (علی بن مهزیار نقل کرده است که سوال کردم از امام باقر(ع) راجع به شخصی در نماز واجب تکلم می کند به هر آنچه مناجات نماید به وسیله آن پروردگارش را، فرمود بلی).

صحیحه حلبی

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُلُّ مَا ذَکَرْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ النَّبِیَّ ص فَهُوَ مِنَ الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.[4]

ترجمه: (حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمود: هر آنچه ذکر کنی خدا و پیامبر(ص) را به وسیله آن، پس آن از نماز است).

صحیحه معاویة بن وهب

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع)............. قَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ فِی صَلَاةِ الصُّبْحِ فَقَرَأَ ابْنُ الْکَوَّاءِ وَ هُوَ خَلْفَهُ وَ لَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَ إِلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ ع تَعْظِیماً لِلْقُرْآنِ حَتَّی فَرَغَ مِنَ الْآیَةِ ثُمَّ عَادَ فِی قِرَاءَتِهِ ثُمَّ أَعَادَ ابْنُ الْکَوَّاءِ الْآیَةَ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ ع أَیْضاً ثُمَّ قَرَأَ فَأَعَادَ ابْنُ الْکَوَّاءِ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ ع ثُمَّ قَالَ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لا یُوقِنُونَ ثُمَّ أَتَمَّ السُّورَةَ ثُمَّ رَکَعَ الْحَدِیثَ.[5]

ترجمه: (معاویة بن وهب از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود: امام علی(ع) مشغول نماز صبح بودند پس ابن الکوّا در حالی که پشت سر حضرت بود این آیه را خواند «و به تحقیق که وحی شد به تو و به کسانی قبل از تو، اگر شرک ورزی قطعاً عمل تو حبط می شود و مطمئنا از زیانکاران خواهی بود» پس از امام علی(ع) به جهت تعظیم نسبت به قرآن سکوت فرمود تا از آیه فارغ شد سپس به قرائت برگشت سپس ابن الکوا آیه را اعاده کرد پس از امام علی(ع) سکوت کرد همچنین پس از ابن الکوا آیه را اعاده نمود پس از امام علی(ع) سکوت فرمودند سپس این آیه را تلاوت نمود: «پس صبرکن به تحقیق وعده خدا حق است، مبادا تو را به سبکی وادارند کسانی که یقین ندارند» سپس سوره را تمام کرد و سپس رکوع را به جا آورد).

وَ يَتَحَقَّقُ بِحَرْفَينِ اَوْ حَرْفٍ واحِدٍ مُفْهِمٍ فِي اَيِّ لُغَهٍ كانَ

ترجمه: (کلام، محقَّق می شود به دو حرف یا یک حرف که معنایی را می فهماند، در هر لغتی که باشد).

مشهور فقهاء و به تعبیر مرحوم صاحب جواهر«بدون خلاف بین الاصحاب» همین است که منظور از کلام سهوی که موجب سجده سهو می‌شود دو حرف به بالا هست.

صاحب حدائق آن را اجماعی دانسته‌اند بدون فرق بین مستعمل و مهمل (معنا دار یا بدون معنا).

یا یک حرف در صورتی که معنائی را بفهماند، مانند: فعل امر از «وَقی یَقِی» که یک حرف است، اما دارای معنا می باشد «قِ» یعنی نگهدار که صدق کلام بر آن می شود فلذا اگر در نماز، عمدی واقع شود مبطل است و چنانچه سهوی باشد، موجب دو سجده سهو خواهد بود.