موضوع: صوم/مفطرات صوم /استمناء

اَلْرّابِع مِنَ الْمُفْطِرات اَلْاِسْتِمْناء اَي اِنْزالُ الْمَنيِّ مُتِعَمِّدَاً بِمُلامَسَةٍ اَوْ قُبْلَةٍ اَوْ تَفْخیذٍ اَوْ نَظَرٍ اَوْ تَصْويرِ صُورَةِ الْواقِعَةِ اَوْ تَخَيُّلِ صُورَةِ امْرَأَةٍ اَوْ نَحْوِ ذَلك مِنَ الْاَفْعالِ الَّتي يُقْصَدُ بِها حُصُولُه فَإِنَّهُ مُبْطِلٌ لِلصَّومِ بِجَميعِ اَفْرادِهِ َو اَمَّا لَوْ لَمْ يَكُنْ قاصِدَاً لِلْاِنْزالِ وَ سَبَقَهُ الْمَني مِنْ دُونِ ايجادِ شَيْئٍ مِمّا يَقْتَضيهِ لَمْ يَكُنْ عَلَيْهِ شَيئٌ.

(چهارم از مفطرات روزه استمناء است یعنی نازل کردن منی عمداً به لمس کردن یا بوسیدن یا قرار دادن آلت بین رانها یا با نظر کردن یا نگاه کردن به تصویر واقعه یا به خیال آوردن صورت زنی یا امثال آن از کارهایی که قصد می شود به آن بیرون آمدن منی که مبطل جمیع اقسام روزه می باشد و امّا اگر بدون اینکه قصد انزال داشته باشد منی بیرون آید بدون اینکه چیزی از اموری که مقتضی خروج منی هست انجام دهد، چیزی بر او نیست (یعنی مبطل روزه نمی باشد) ).

در این مورد هم خلافی نیست و به تعبیر صاحب مدارک(عَلَیْهِ اَجْمَعَ الْعُلَماء) و دیگران با تعابیر دیگر اتفاق اصحاب را بیان داشته اند.

دلیل بر آن نصوصی است از جمله:

صحیحه عبدالرحمان بن حجاج:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ يَعْبَثُ بِأَهْلِهِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ حَتَّي يُمْنِيَ قَالَ عَلَيْهِ مِنَ الْكَفَّارَةِ مِثْلُ مَا عَلَي الَّذِي يُجَامِعُ[1] .

ترجمه:

(عبدالرحمان بن الحجّاج نقل کرده است که از امام صادق(ع) سوال کردم راجع به مردی که با همسرش بازی می‌کند تا منی از او خارج می شود فرمود بر عهده او کفّاره است به مانند کسی که جماع می کند).

موثّقه سماعه:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَي عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ لَزِقَ بِأَهْلِهِ فَأَنْزَلَ قَالَ عَلَيْهِ إِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً مُدٌّ لِكُلِّ مِسْكِينٍ[2] .

ترجمه:

(سَماعه نقل کرده است که سوال کردم از او راجع به مردی که به همسرش چسبیده پس انزال منی شده است؟ فرمود برعهده او اطعام شصت مسکین، برای هر مسکین یک مدّ طعام)

خبر ابی بصیر:

وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ وَضَعَ يَدَهُ عَلَي شَيْ‌ءٍ مِنْ جَسَدِ امْرَأَتِهِ فَأَدْفَقَ فَقَالَ كَفَّارَتُهُ أَنْ يَصُومَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ يُطْعِمَ سِتِّينَ مِسْكِيناً أَوْ يُعْتِقَ رَقَبَةً[3] .

ترجمه:

(ابوبصیر نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به مردی که دستش را بر قسمتی از بدن همسرش قرار داده پس انزال منی کرد؟ پس فرمود کفّاره او این است که دو ماه پیاپی روزه بگیرد یا اطعام شصت مسکین نماید یا یک بنده آزاد کند).

خبر حَفص بن سُوقَه:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ سُوقَةَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الرَّجُلِ يُلَاعِبُ أَهْلَهُ أَوْ جَارِيَتَهُ وَ هُوَ فِي قَضَاءِ شَهْرِ رَمَضَانَ فَيَسْبِقُهُ الْمَاءُ فَيُنْزِلُ قَالَ عَلَيْهِ مِنَ الْكفّارة مِثْلُ مَا عَلَي الَّذِي جَامَعَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ[4] .

ترجمه:

(حفص بن سوقه از کسی که او نام برده است از امام صادق(ع) نقل کرده است در مورد مردی که با همسرش یا کنیزش ملاعبه کرده در حالی که قضاء ماه رمضان گرفته بود پس انزال منی نموده است فرمود: کفّاره به عهده او هست همانند کفّاره کسی که در ماه رمضان جماع کرده است).

توضیح:

از روایات مزبور معلوم می شود حکم افعالی که به قصد انزال منی انجام گردد.

این نکته قابل توجه است که حکم امام(ع) نسبت به وجوب کفّاره و اینکه آن را نظیر کفّاره جماع دانسته‌اند به لحاظ بطلان روزه می باشد و اِشْعار به اینکه مترتب است بر آن آنچه مترتب بر جماع است بنابراین توهّم اینکه وجوب کفّاره منافی با صحت روزه نیست قطعاً بعید از فهم عرفی می باشد.

اِذَا عَلِمَ مِنْ نَفْسِهِ اَنَّهُ لَوْ نَامَ فِي نَهَارِ رَمَضَانَ يَحْتَلِمُ فَالْاَحْوَطُ تَرْکُهُ وَاِنْ كَانَ الظّاهِرُجَوازَهُ خُصُوصَاً اِذَا كَانَ التَّرْكُ مُوجِبَاً لِلْحَرَجِ.

(هرگاه می داند که چنانچه در روز ماه رمضان بخوابد محتلم می شود احوط ترک آن است هر چند ظاهر جواز می باشد خصوصاً اگر ترک خوابیدن موجب حرج باشد).

در خصوص مفطِرات معلوم است که افعال اختیاری هستند در حالی که احتلام مستند به اختیار نمی باشد.

بعض نصوص بر این حکم دلالت دارند از جمله:

صحیحه عبدالله بن مَیْمُون بن الاسود القدّاح:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَي عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثَةٌ لَا يُفَطِّرْنَ الصَّائِمَ الْقَيْ‌ءُ وَ الِاحْتِلَامُ وَ الْحِجَامَةُ[5] .

ترجمه:

(عبدالله بن مَیمون از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود سه چیز است که باعث بطلان روزه روزه دار نیستند: قی و احتلام و حجامت).

مناسب است نقل حدیثی از عبدالله بن میمون که در بعضی کتب رجال هم آمده است:

عَبْدُ اللِه بْنِ مَيْمُون عَنْ اَبي جَعْفَر(ع):

قالَ يَا بْنَ مَيْمُون كَمْ اَنْتُمْ بِمَكَّة؟ قُلْتُ نَحْنُ اَرْبَعَة. قالَ اِنَّكُمْ نُورُ اللهِ فِي ظُلُماتِ الْاَرْضِ.

ترجمه:

عبدالله میمون از امام باقر(ع) نقل کرده است که فرمود: ای پسر میمون شما در مکّه چند نفر هستید؟ گفتم ما چهار نفر می باشیم فرمود: تحقیقاً شما نور خدا در تاریکی های زمین هستید.

موثقه اِبْنِ بُکَیْر:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ فِي حَدِيثٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ يَحْتَلِمُ بِالنَّهَارِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ يُتِمُّ صَوْمَهُ كَمَا هُوَ فَقَالَ لَا بَأْسَ[6] .

ترجمه:

(ابن بُکَیر در حدیثی نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع) در مورد شخصی که در روز ماه رمضان محتلم شده است آیا روزه اش را همان گونه که هست به اتمام برساند؟ پس فرمود اشکالی ندارد).

ضمناً عبدالله بن بُکَیر فطحی مذهب و با عین حال ثقه می باشد.