موضوع: صوم/شرائط صحت صوم /جاهل نسبت به حکم

متن:

لكِن يُشْتَرَطُ اَنْ يَبْقى عَلى جَهْلِهِ اِلى آخِرِ النَّهارِ وَ اَمّا لَوْ عَلِمَ بِالْحُكْمِ فِي الْاَثْناءِ فَلا يَصِحُّ صَوْمُهُ وَ اَمَّا النّاسی فَلا یُلْحَقَ بِالْجاهِلِ فِي الصِّحَةِ.

ترجمه:

(لکن شرط است در آن که بر جهلش باقی باشد تا آخر روز و امّا اگر در اثناء علم به حکم پیدا کرد پس روزه اش صحیح نیست و امّا ناسی پس ملحق به جاهل نمی شود از لحاظ صحّت روزه).

شرح:

همانطور که بیان شد کسی که جهل نسبت به حکم دارد اگر در سفر روزه بگیرد روزه اش صحیح است و لازم نیست قضای آن را به جا آورد البته به شرطی که جهل وی تا پایان روز ادامه یابد بنابراین اگر در بین روز علم پیدا کند که در سفر نبایستی روزه بگیرد روزه همان روز هم صحیح نخواهد بود.

دلیل آن چنین است که روزه واجب واحد ارتباطی است و چنانچه در بخشی از آن علم به حکم پیدا کرد طبعاً نسبت به تمامی آن روز خلل ایجاد می‌ شود و اطلاقات بطلان صوم در سفر شامل آن خواهد بود و نصوص صحّت، اختصاص به موردی دارد که در تمام طول روز جهل به حکم داشته باشد.

و امّا در مورد کسی که حکم را فراموش کرده است حکم وی ملحق به جاهل به حکم نمی شود زیرا حکم به صحّت روزه مسافر مختّص به جاهل است و در مورد ناسی دلیلی موجود نیست فلذا تحت اطلاقات منع از روزه در سفر باقی می ماند.

متن:

وَ کَذا یَصِحُّ الصَّوْمُ مِنَ الْمُسافِرِ اِذا سافَرَ بَعْدَ الزَّوالِ.

ترجمه:

(و همچنین صحیح است روزه از مسافر هرگاه بعد از ظهر سفر نماید).

شرح:

هرچند ادلّه منع از صوم در سفر اطلاق داشته و فرقی نیست بین اینکه قبل از زوال سفر انجام شود یا بعد از زوال ولکن بر حسب بعض نصوص منع از صوم در سفر اختصاص به موردی دارد که سفر قبل از زوال انجام شود که روزه در چنین سفری باطل است ولکن اگر سفر بعد از زوال واقع شود روزه در آن صحیح است، فلذا جمع کثیری از اعاظم فقهاء ازجمله مرحوم مفید قائل به آن می باشند.

روایاتی که دالّ بر آن می باشند:

صحیحه محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا سَافَرَ الرَّجُلُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَخَرَجَ بَعْدَ نِصْفِ النَّهَارِ فَعَلَيْهِ صِيَامُ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَ يَعْتَدُّ بِهِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْحَدِيثَ[1] .

ترجمه:

(محمّد بن مسلم از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود: هرگاه شخصی در ماه رمضان سفر کند، پس خارج شود بعد از نصف روز پس روزه آن روز بر عهده وی خواهد بود و از ماه رمضان محسوب می گردد).

صحیحه حلبی:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ يَخْرُجُ مِنْ بَيْتِهِ يُرِيدُ السَّفَرَ وَ هُوَ صَائِمٌ قَالَ فَقَالَ إِنْ خَرَجَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَنْتَصِفَ النَّهَارُ فَلْيُفْطِرْ وَ لْيَقْضِ ذَلِكَ الْيَوْمَ وَ إِنْ خَرَجَ بَعْدَ الزَّوَالِ فَلْيُتِمَّ يَوْمَهُ[2] .

ترجمه:

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده است که از آن حضرت سؤال شد راجع به شخصی که از خانه اش به قصد سفر خارج می شود در حالی که روزه است؟ پس فرمود: اگر قبل از اینکه روز به نصف برسد خارج شود پس افطار کند و قضای آن روز را به جا آورد و اگر بعد از زوال خارج شود پس روزه آن روزش را تمام نماید).

صحیحه عبیدالله بن زُراره:

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الرَّجُلُ يُسَافِرُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ يَصُومُ أَوْ يُفْطِرُ قَالَ إِنْ خَرَجَ قَبْلَ الزَّوَالِ فَلْيُفْطِرْ وَ إِنْ خَرَجَ بَعْدَ الزَّوَالِ فَلْيَصُمْ[3] .

ترجمه:

(عبیدالله بن زراره از امام صادق(ع) نقل کرده است راجع به شخصی که در ماه رمضان سفر می کند آیا روزه بگیرد یا افطار نماید؟ فرمود: اگر قبل از زوال خارج شود، پس افطار کند و اگر بعد از زوال خارج گردد پس روزه بگیرد).

موثّقه عبیدالله بن زُراره:

وَعَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا خَرَجَ الرَّجُلُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بَعْدَ الزَّوَالِ أَتَمَّ الصِّيَامَ فَإِذَا خَرَجَ قَبْلَ الزَّوَالِ أَفْطَرَ[4] .

ترجمه:

(عبیدالله بن زراره از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: هرگاه شخصی در ماه رمضان بعد از زوال خارج شود روزه را تمام کند پس اگر قبل از زوال خارج گردد افطار نماید).