موضوع: صوم/شرائط صوم /خَبَرُ عَدْلَيْنِ

الخامِس:

اَلْبَيِّنَةُ الشَّرعيَّةُ وَ هيَ خَبَرُ عَدْلَيْنِ سَواءٌ شَهِدا عِنْدَ الْحاكِمِ وَ قَبِلَ شَهادَتَهُما اَوْ لَمْ يَشْهَدا عِنْدَهُ اَوْ شَهِدا وَ رَدَّ شَهادَتَهُما فَكُلُّ مَنْ شَهِدَ عِنْدَهُ عَدْلانِ يَجُوزُ بَلْ يَجِبُ عَلَيْهِ تَرْتيبُ الْاَثَرِ مِنَ الصَّوْمِ اَوِ الْاِفْطارِ وَ لا فَرْقَ بَيْنَ اَنْ تَكُونَ الْبَيِّنَةُ مِنَ الْبَلَدِ اَوْ مِنْ خارِجِه وَ بَيْنَ وُجُودِ الْعِلَّةِ فِي السَّماءِ وَ عَدَمِها، نَعَمْ يُشْتَرَطُ تَوافُقُهُما فِي الْاَوْصافِ فَلَوِ اخْتَلَفا فيها لَا اعْتِبارَ بِها، نَعَمْ لَوْ اَطْلَقا اَوْ وَصَفَ اَحَدُهُما وَ اَطْلَقَ الْاخَرُ كَفى، وَ لايُعْتَبَرُ اتِّحادُهُما في زَمانِ الرُّؤيَةِ مَعَ تَوافُقِهِما عَلَى الرُّؤْيَةِ فِي اللَّيْلِ وَ لايَثْبُتُ شَهادَةِ النِّساءِ وَ لابِعَدْلٍ واحِدٍ وَ لَوْ مَعَ ضَمِّ الْيَمينِ.

ترجمه:

(پنجم:

بینّه شرعیّه، و آن عبارت از خبر دو عادل است اعمّ از اینکه آن دو نزد حاکم شهادت دهند و از آن ها قبول نماید یا اساساً نزد او شهادت ندهند یا شهادت دهند و شهادت آن ها ردّ شود، پس هرکس دو عادل نزد او شهادت دهند جائز است بلکه واجب می باشد بر وی ترتیب اثر دهد از صوم یا افطار و فرقی نیست بین اینکه بیّنه از داخل شهر باشد یا از خارج آن و بین وجود علّت در آسمان و عدم آن، بلی شرط است در اوصاف، با هم توافق داشته باشند پس اگر در آن اختلاف داشته باشند پس اعتباری به آن نیست، بلی اگر هر دو به نحو مطلق گواهی دهند یا یکی از آن ها توصیف نموده و دیگری به نحو مطلق گواهی دهد کفایت می‌کند و معتبر نیست اتحاد آن دو در زمان رؤیت، چنانچه نسبت به رؤیت در شب توافق داشته باشند، و ثابت نمی شود هلال با گواهی زنان و نه با عدل واحد هرچند با ضمیمه سوگند).

با وجود اختلاف در کلمات اصحاب آنچه اکثر قائل به آن هستند قبول شهادت دو مرد عادل به رؤیت هلال مطلقاً و بدون قیود مذکوره در متن می باشد.

نصوصی که دلالت بر قبول شهادت رجلین عدلین دارند که در بعضی از آن ها به عدم اجزاء مادون عدلین و شهادت نساء تصریح شده است:

صحیحه حلبی:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِيّاً ع كَانَ يَقُولُ لَا أُجِيزُ فِي الْهِلَالِ إِلَّا شَهَادَةَ رَجُلَيْنِ عَدْلَيْنِ[1] .

ترجمه:

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده که علی(ع) می فرمود: جائز نمی دانم در هلال مگر شهادت دو مرد عادل را).
صحیحه حمّاد بن عثمان:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَجُوزُ شَهَادَةُ النِّسَاءِ فِي الْهِلَالِ وَ لَا يَجُوزُ إِلَّا شَهَادَةُ رَجُلَيْنِ عَدْلَيْنِ[2] .

ترجمه:

(حماد بن عثمان از امام صادق(ع) نقل کرده است که امیرالمومنین(ع) فرمود: جائز نیست شهادت زنان در هلال جائز نیست مگر شهادت دو مرد عادل).

صحیحه منصور بن حازم:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ صُمْ لِرُؤْيَةِ الْهِلَالِ وَ أَفْطِرْ لِرُؤْيَتِهِ فَإِنْ شَهِدَ عِنْدَكُمْ شَاهِدَانِ مَرْضِيَّانِ بِأَنَّهُمَا رَأَيَاهُ فَاقْضِهِ[3] .

ترجمه:

(منصور بن حازم از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: روزه بگیر به لحاظ رؤیت هلال و افطار کن به لحاظ رؤیت آن، پس اگر دو شاهد مورد قبول و رضایت شهادت دادند که ماه را دیده اند پس قضاء روزه را به جا آورد).

توضیح آنکه اگر هلال را رؤیت نکردی و روزه نگرفتی امّا دو شاهد عادل شهادت دادند که ماه را دیده اند بایستی قضاء آن روز را به جا آوری.