موضوع: صوم/شرائط صوم /کفّاره افطار

متن:

وَ کَفّارَةُ الْاِفْطارِ فی قَضاءِ رَمَضان فَاِنَّ الصَّوْمَ فیها بَعْدَ الْعَجْزِ عَنِ الْإطْعامِ کَما عَرَفْتَ وَ کَفّارَةُ الْیَمینِ وَ هیَ عِتْقُ رَقَبَةٍ اَوْ اِطْعامُ عَشَرَةِ مَساکینَ اَوْ کِسْوَتُهُنَّ وَ بَعْدَ الْعَجْزِ عَنْها فَصیامُ ثَلاثَة اَیّام.

ترجمه:

(و کفّاره افطار در قضاء ماه رمضان، پس صوم در آن بعد از عجز از اطعام است و کفّاره سوگند که عبارت است از بنده آزاد کردن یا اطعام ده مسکین یا پوشاک آنان و بعد از عجز از این امور سه روز روزه گرفتن).

1- دلیل بر وجوب صوم بعد از عجز از اطعام مساکین در کفّاره افطار قضاء روزه ماه رمضان بعد از زوال شمس:

روایت بُرَیْدِ الْعِجْلیّ از امام باقر(ع)(قبلاً آن را ذکر کردیم):

…إِنْ كَانَ أَتَي أَهْلَهُ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ إِلَّا يَوْمٌ مَكَانَ يَوْمٍ وَ إِنْ كَانَ أَتَي أَهْلَهُ بَعْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِنَّ عَلَيْهِ أَنْ يَتَصَدَّقَ عَلَي عَشَرَةِ مَسَاكِينَ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ صَامَ يَوْماً مَكَانَ يَوْمٍ وَ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ كَفَّارَةً لِمَا صَنَعَ[1] .

ترجمه:

(بُرید العجلی از امام باقر(ع) نقل کرده است که اگر شخص در قضاء روزه ماه رمضان قبل از ظهر با همسرش جماع کند پس چیزی بر او نیست مگر یک روز که به جای آن قضاء می نماید و چنانچه بعد از ظهر جماع نماید پس بایستی تصدّق کند به ده نفر از مساکین پس اگر مقدور نبود یک روز به جای آن قضاء کند و سه روز روزه کفّاره به لحاظ آنچه انجام داده است).

۲- دلیل بر وجوب صوم بعد از عجز از عتق رقبه یا اطعام عَشَرَة مساکین یا پوشاک آنها بجا آوردن سه روز روزه در کفّاره یمین(سوگند).

قَوْلُهُ تَعالی:

﴿لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ.[2] ﴾

ترجمه:

(خداوند شما را به خاطر سوگند های بیهوده تان بازخواست نمی کند ولکن به خاطر شکستن سوگند هائی که با قصد یاد می کنید مؤاخذه می نماید پس کفّاره آن ده مسکین را طعام دادن از غذاهای متوسط متعارفی که به خانواده خود می خورانید یا تهیه لباس برای آن ها یا آزاد کردن بنده می باشد پس اگر کسی این موارد را نیابد پس سه روز روزه گرفتن، این کفّاره سوگند های شما هست زمانی که قسم یاد کنید).

صحیحه حلبی:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي كَفَّارَةِ الْيَمِينِ يُطْعِمُ عَشَرَةَ مَسَاكِينَ لِكُلِّ مِسْكِينٍ مُدٌّ مِنْ حِنْطَةٍ أَوْ مُدٌّ مِنْ دَقِيقٍ وَ حَفْنَةٌ أَوْ كِسْوَتُهُمْ لِكُلِّ إِنْسَانٍ ثَوْبَانِ أَوْ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ هُوَ فِي ذَلِكَ بِالْخِيَارِ أَيَّ ذَلِكَ شَاءَ صَنَعَ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَي وَاحِدَةٍ مِنَ الثَّلَاثِ فَالصِّيَامُ عَلَيْهِ ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ[3] .

ترجمه:

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده است درباره کفّاره سوگند، اطعام ده مسکین برای هر مسکین یک مدّ از گندم یا یک مدّ از آرد و دو مشت یا پوشاندن آنان برای هر کدام دو لباس و آزاد کردن بنده و آن شخص در موارد مزبور مخیّر است هر یک را بخواهد انجام دهد پس اگر برای وی مقدور نبود یکی از آن سه مورد پس سه روز روزه گرفتن).

متن:

کَفّارَةُ صَیْدِ النَّعامَةَ وَ کَفّارَةُ صَیْدِ الْبَقَرِ الْوَحْشی وَ کَفّارَةُ صَیْدِ الْغَزالِ فَاِنَّ الْاَوَّلَ تَجِبُ فیهِ بَدَنَةٌ وَ مَعَ الْعَجْزِ عَنْها صیامُ ثَمانیَة عَشَرَ یَوْماً وَ الثّانی یَجِبُ فیهِ ذِبْحُ بَقَرَةٍ وَ مَعَ الْعَجْزِ عَنْها صَوْمُ تِسْعَةِ اَیّامٍ وَ الثّالِثُ یَجِبُ فیهِ شاةٌ وَ مَعَ الْعَجْزِ عَنْها صَوْمُ ثَلاثَةِ اَیّامٍ.

ترجمه:

(کفّاره صید شترمرغ و کفّاره صید گاو وحشی و کفّاره صید آهو پس در مورد اوّل واجب است یک شتر نحر نماید و در صورت عاجز بودن از آن هجده روز، روزه بگیرد و در مورد دوّم بایستی یک گاو را ذبح نماید و بر فرض عجز از آن نُه روز، روزه بگیرد و در مورد سوّم بایستی یک گوسفند قربانی کند و چنانچه از آن عاجز بود سه روز، روزه به جا آورد).

دلیل بر وجوب صوم بعد از عجز از موارد مزبور به عنوان کفّاره آنچه در متن ذکر شده است:

صحیحه حَریز:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ قَالَ فِي النَّعَامَةِ بَدَنَةٌ وَ فِي حِمَارِ وَحْشٍ بَقَرَةٌ وَ فِي الظَّبْيِ شَاةٌ وَ فِي الْبَقَرَةِ بَقَرَةٌ[4] .

ترجمه:

(حریز نقل کرده است از امام صادق(ع) راجع به قول خداوند(عزّوجلّ): پس جزائی همانند آنچه کُشته است از چهارپایان بدهد فرمود در شترمرغ یک شتر و در گورخر یک گاو و در آهو یک گوسفند و در گاو یک گاو).

صحیحه علی بن جعفر:

عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِي كِتَابِهِ عَنْ أَخِيهِ مُوسَي بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مُحْرِمٍ أَصَابَ نَعَامَةً مَا عَلَيْهِ قَالَ عَلَيْهِ بَدَنَةٌ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَتَصَدَّقْ عَلَي سِتِّينَ مِسْكِيناً فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَصُمْ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ يَوْماً.

قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُحْرِمٍ أَصَابَ بَقَرَةً مَا عَلَيْهِ قَالَ عَلَيْهِ بَقَرَةٌ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَتَصَدَّقْ عَلَي ثَلَاثِينَ مِسْكِيناً فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَصُمْ تِسْعَةَ أَيَّامٍ.

قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُحْرِمٍ أَصَابَ ظَبْياً مَا عَلَيْهِ قَالَ عَلَيْهِ شَاةٌ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَتَصَدَّقْ عَلَي عَشَرَةِ مَسَاكِينَ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَصُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ[5] .

ترجمه:

(علی بن جعفر در کتابش از برادرش موسی بن جعفر(ع) نقل کرده است که سؤال کردم از آن حضرت راجع به شخصی که مُحرِم است و شترمرغ صید می کند بر عهده او چیست؟ فرمود: یک شتر و اگر نیافت پس تصدّق کند بر شصت مسکین پس اگر نیافت پس هجده روز، روزه بگیرد.

گفت و سؤال کردم از آن حضرت راجع به مُحرم که گاوی را صید کرده است بر عهده او چیست؟ فرمود: یک گاو و اگر نیافت پس تصدّق کند بر سی مسکین و چنانچه نیافت پس نُه روز، روزه بگیرد.

گفت و سؤال کردم از آن حضرت راجع به مُحرم که آهوئی صید نموده است بر عهده او چیست؟ فرمود: یک گوسفند پس اگر نیافت تصدّق کند برده مسکین پس اگر نیافت پس سه روز، روزه بگیرد).