موضوع: صوم/شرائط صوم /کفّاره کوچ از عرفات

متن:

وَ کَفّارَةُ الْاِفاضَةِ مِنْ عَرَفاتٍ قَبْلَ الْغُرُوبِ عامِداً وَ هیَ بَدَنَةٌ وَ بَعْدَ الْعَجْزِ عَنْها صیامُ ثَمانیَة عَشر یَوماً.

ترجمه:

(و کفّاره کوچ از عرفات قبل از غروب عمداً و آن یک شتر است و بعد از عجز از آن هجده روز، روزه گرفتن می باشد).

دلیل بر وجوب صوم بعد از عجز از بَدَنَه در کفّاره کوچ از عرفات قبل از غروب عمداً:

صحیحه ضُریس الکُناسی:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ قَبْلَ أَنْ تَغِيبَ الشَّمْسُ قَالَ عَلَيْهِ بَدَنَةٌ يَنْحَرُهَا يَوْمَ النَّحْرِ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ صَامَ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ يَوْماً بِمَكَّةَ أَوْ فِي الطَّرِيقِ أَوْ فِي أَهْلِهِ[1] .

ترجمه:

(ضُریس الکُناسی از امام باقر(ع) نقل کرده است که از آن حضرت سؤال کردم راجع به کوچ از عرفات قبل از غروب؟ فرمود: یک شتر که نحر کند آن را در روز نحر(عید قربان) پس اگر مقدور نبود، هجده روز، روزه بگیرد در مکّه یا در راه یا در بین خانواده‌اش(محل اقامت)).

مُرسله حَسَنِ بنِ محبوب:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ قَبْلَ أَنْ تَغْرُبَ الشَّمْسُ قَالَ عَلَيْهِ بَدَنَةٌ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَي بَدَنَةٍ صَامَ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ يَوْماً[2] .

ترجمه:

(حسن بن محبوب از شخصی و او از امام صادق(ع) نقل کرده است راجع به شخصی که قبل از غروب از عرفات کوچ نموده است؟ فرمود: یک شتر بر عهده او می باشد پس اگر مقدور نبود هجده روز، روزه بگیرد).

متن:

وَ مِنْها ما یَجِبُ فیهِ الصَّوْمُ مُخَیَّراً بَیْنَه وَ بَیْنَ غَیْرِه وَ هیَ کَفّارَةُ الْاِفْطارِ فی شَهْرِ رَمَضانَ وَ کَفّارَةُ الْاِعْتِکافِ وَ کَفّارَةُ الْنَذْرِ وَ الْعَهْدِ وَ کَفّارَةُ جَزِّ الْمَرْأَةِ شَعْرَها فِی الْمُصابِ فَاِنَّ کُلَّ هذِه مُخَیَّرَةٌ بَیْنَ الْخِصالِ الثّلاثِ عَلَی الْاَقوی وَ کَفّارَةُ حَلْقِ الرَّأسِ فِی الْاِحْرامِ وَ هیَ دَمُ شاةٍ اَوْ صیامُ ثَلاثَةِ اَیّامٍ اَوِ التَّصَدُّقِ عَلی سِتَّةِ مَساکیْن لِکُلِّ واحِدٍ مُدّانِ.

ترجمه:

(و از جمله اقسام صومِ کفّاره، جائی است که روزه واجب در حالی که شخص مخیّر بین آن و غیر آن از خصال کفّارات می باشد و عبارت است از کفّاره افطار در ماه رمضان و کفّاره اعتکاف و کفّاره نذر و عهد و کفّاره کندن زن موی خودش را در مصیبت، پس در هر یک از این موارد مخیّر است بین خصال سه ‌گانه بنابر اقوی و کفّاره تراشیدن سر در حال احرام که عبارت است از قربانی یک گوسفند یا سه روز، روزه گرفتن یا تصدّق بر شش مسکین به هر مسکین دو مدّ).

1- دلیل وجوب صوم و تخییر بین آن و دیگر خصال به عنوان کفّاره افطار عمدی ماه رمضان قبلاً بیان شد از جمله ادلّه:

صحیحه عبدالله بن سِنان:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ أَفْطَرَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَعَمِّداً يَوْماً وَاحِداً مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ قَالَ يُعْتِقُ نَسَمَةً أَوْ يَصُومُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ يُطْعِمُ سِتِّينَ مِسْكِيناً فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ تَصَدَّقَ بِمَا يُطِيقُ[3] .

ترجمه:

(عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) نقل نموده راجع به شخصی که در ماه رمضان عمداً و بدون عذر یک روز افطار کرده است؟ فرمود: یک بنده آزاد می ‌کند یا دو ماه پیاپی روزه می گیرد یا به شصت مسکین طعام می دهد پس اگر مقدور نبود تصدّق کند به هر مقدار بتواند).

2- دلیل وجوب صوم به گونه تخییر بین آن و دیگر خصال به عنوان کفّاره اعتکاف:

موثّقه سَماعه:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُعْتَكِفٍ وَاقَعَ أَهْلَهُ قَالَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ[4] .

ترجمه:

(سماعه نقل کرده است که از امام صادق(ع) سؤال کردم راجع به شخص معتکف که با همسرش جماع نموده؟ فرمود: او به منزله کسی است که یک روز از ماه رمضان را افطار کرده است).

موثّقه دوّم سَماعة:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَي عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُعْتَكِفٍ وَاقَعَ أَهْلَهُ قَالَ عَلَيْهِ مَا عَلَي الَّذِي أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَعَمِّداً عِتْقُ رَقَبَةٍ أَوْ صِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ إِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً[5] .

ترجمه:

(سماعة بن مهران نقل کرده که از امام صادق(ع) سؤال کردم راجع به شخص معتکف که با همسرش جماع نموده؟ فرمود: بر عهده او هست آنچه بر کسی که یک روز از ماه رمضان را عمداً افطار کرده است، یک بنده آزاد کردن یا دو ماه پیاپی روزه گرفتن یا به شصت مسکین طعام دادن).

این دو موثّقه دلالت بر تخییر بین خصال کفّارات در کفّاره اعتکاف دارد امّا دو صحیحه هم موجود است که دالّ بر رعایت ترتیب در کفّاره اعتکاف می باشد:

صحیحه زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُعْتَكِفِ يُجَامِعُ قَالَ إِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَعَلَيْهِ مَا عَلَي الْمُظَاهِرِ[6] .

ترجمه:

(زراره از امام باقر(ع) سوال کرده راجع به معتکف که جماع نموده، فرمود: زمانی که چنین کند، بر عهده او هست آنچه بر عهده شخص ظِهار کننده می باشد).

صحیحه ابی وَلّاد الحَنّاط:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ كَانَ زَوْجُهَا غَائِباً فَقَدِمَ وَ هِيَ مُعْتَكِفَةٌ بِإِذْنِ زَوْجِهَا فَخَرَجَتْ حِينَ بَلَغَهَا قُدُومُهُ مِنَ الْمَسْجِدِ (إِلَي بَيْتِهَا) فَتَهَيَّأَتْ لِزَوْجِهَا حَتَّي وَاقَعَهَا فَقَالَ إِنْ كَانَتْ خَرَجَتْ مِنَ الْمَسْجِدِ قَبْلَ أَنْ تَنْقَضِيَ ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ وَ لَمْ تَكُنِ اشْتَرَطَتْ فِي اعْتِكَافِهَا فَإِنَّ عَلَيْهَا مَا عَلَي الْمُظَاهِرِ[7] .

ترجمه:

(ابی ولّادِ الْحَنّاط نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به زنی که شوهرش غائب بوده پس آمده است در حالی که آن زن در حال اعتکاف با اذن شوهرش بوده است پس آن زن هنگامی که به او خبر رسیده از بازگشت شوهرش، از مسجد به سوی خانه اش خارج شده پس آماده شده برای شوهرش تا اینکه شوهر با او جماع نموده است پس فرمود: چنانچه از مسجد خارج شده قبل از آن که سه روز گذشته باشد و در اعتکافش شرط قرار نداده، پس بر عهده او هست آنچه بر عهده ظِهار کننده می باشد).