موضوع: صوم/شرائط صوم /کفّاره کَنْدَنِ زن موی خود را

و امّا کفّاره کَنْدَنِ زن موی خود را در مصیبت از جمله مواردی است که مرحوم مصنف واجب دانسته اند در آن صوم را مخیّراً بَیْنَهُ و بَیْنَ غَیْرِه.

استدلال شده بر آن با روایت خالد بن سَدیر:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ الْقُمِّيِّ فِي نَوَادِرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنْ أَخِيهِ جَعْفَرِ بْنِ عِيسَي عَنْ خَالِدِ بْنِ سَدِيرٍ أَخِي حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع…فَفِي جَزِّ الشَّعْرِ عِتْقُ رَقَبَةٍ أَوْ صِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ إِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً…[1]

ترجمه:

(خالد بن سدیر نقل کرده است که سؤال کردم از امام صادق(ع)... پس در کندن مو فرمود: یک بنده آزاد کردن یا دو ماه پی درپی روزه گرفتن یا شصت مسکین را طعام دادن).

مرحوم محقّق قمی:

وَ دِلالَتُها عَلَى الْحُكْمِ ظاهِرَةٌ وَلكِنِ السَّنَدُ ضَعيفٌ لِجَهالَةِ خالِدِ بْنِ سَدير فَاِنَّ هذَا الرَّجُلَ عَنْوَنَهُ النَّجاشي بِهذَا الْعُنْوانِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَذْكُرَهُ بِمَدْحٍ أَوْ قَدْحٍ… وَ لِاَجْلِه كانَتِ الرِّوايَةُ ضَعيفَةً، غايَةُ الْاَمْرِ اَنَّ الْمَشْهُورَ قَدْ عَمِلُوا بِها فَتُبْتَنَي الْمَسْأَلَةُ عَلى أَنَّ ضَعْفَ الْخَبَرِ هَلْ يَنْجَبِرُ بِالْعَمَلِ أَوْ لا؟ وَ حَيْثُ اَنَّ الْاَظْهَرَ هُوَ الْعَدَمُ كَما هُوَ الْمَعْلُومُ مِنْ مَسْلَكِنا كانَ الْاَوْجَهُ مَا اخْتارَهُ صاحِبُ الْمَدارِكِ مِنْ اِنْكارِ الْوُجُوبِ…[2]

ترجمه:

(و دلالت آن بر حکم ظاهر است و لکن سند آن به لحاظ مجهول بودن خالد بن سدیر ضعیف می باشد پس این شخص را نجاشی مطرح کرده به این عنوان، بدون اینکه از او مدح یا قدحی ذکر نماید... فلذا روایت ضعیف می باشد، البته مشهور به آن عمل نموده اند پس مسأله مبتنی بر این است که آیا ضعف خبر با عمل کردن مشهور به آن جبران می ‌شود یا نه؟ و از آنجا که اظهر عدم است همانگونه که از مسلک ما معلوم می باشد وجیه تر آن است که صاحب مدارک اختیار نموده یعنی انکار وجوب...).

مرحوم صاحب جواهر:

في جَزِّ الْمَرْأَةِ شَعْرَها فِي الْمُصابِ عِتْقُ رَقَبَةٍ أَوْ صيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ أَوْ إِطْعامُ سِتّينَ مِسْكيناً[3] .

ترجمه:

(در مورد کندن زن موی خودش را در مصیبت یک بنده آزاد کردن یا دو ماه پیاپی روزه گرفتن یا طعام دادن).

فتحصّل با توجه به اینکه ضعف روایت خالد بن سدیر منجبر است به عمل مشهور بنابراین آنچه مرحوم مصنف در متن و دیگران از جمله مرحوم صاحب جواهر بیان داشته‌ اند مورد قبول می باشد.

و امّا کفّاره حلق رأس در حال احرام که عبارت است از قربانی یک گوسفند یا سه روز روزه گرفتن یا تصدّق بر شش مسکین به هر کدام دو مدّ.

چنانچه قبل از رسیدن قربانی به قربانگاه سر را بتراشید بایستی کفّاره به نحوی که ذکر شد انجام گیرد و مستند آن چنین است:

صحیحه زراره:

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُثَنًّي عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا أُحْصِرَ الرَّجُلُ فَبَعَثَ بِهَدْيِهِ فَآذَاهُ رَأْسُهُ قَبْلَ أَنْ يُنْحَرَ هَدْيُهُ فَإِنَّهُ يَذْبَحُ شَاةً فِي الْمَكَانِ الَّذِي أُحْصِرَ فِيهِ أَوْ يَصُومُ أَوْ يَتَصَدَّقُ عَلَي سِتَّةِ مَسَاكِينَ وَ الصَّوْمُ ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ وَ الصَّدَقَةُ نِصْفُ صَاعٍ لِكُلِّ مِسْكِينٍ[4] .

ترجمه:

(زراره از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود: هرگاه شخص محصور شود در حالی که هدی خود را برداشته است پس اگر سر وی او را اذیّت کند(و سر را بتراشد) قبل از آن که هدی او نحر گردد بایستی یک گوسفند در مکانی که محصور شده ذبح نماید یا روزه بگیرد یا بر شصت مسکین تصدّق نماید و روزه سه روز است و صدقه نصف صاع به هر مسکین).

روایت حریز:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَي بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَي كَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ الْأَنْصَارِيِّ وَ الْقَمْلُ يَتَنَاثَرُ مِنْ رَأْسِهِ فَقَالَ أَ تُؤْذِيكَ هَوَامُّكَ فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَأُنْزِلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ بِهِ أَذيً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَأَمَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَلْقِ رَأْسِهِ وَ جَعَلَ عَلَيْهِ الصِّيَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ وَ الصَّدَقَةَ عَلَي سِتَّةِ مَسَاكِينَ لِكُلِّ مِسْكِينٍ مُدَّانِ وَ النُّسُكَ شَاةً[5] .

ترجمه:

(حریز از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: مرور کرد رسول خدا(ص) بر کعب بن عُجْزه انصاری در حالی که شپش در سرش پخش شده بود پس فرمود: آیا سرت تو را آزار می دهد پس گفت بلی، فرمود: پس نازل گردید این آیه، پس هر کس از شما مریض باشد یا اذیّت از ناحیه سر به او برسد پس بایستی فدیه دهد از روزه گرفتن یا صدقه یا قربانی، پس امر فرمود رسول خدا(ص) که سرش را بتراشد و قرارداد بر او سه روز روزه گرفتن و صدقه بر شش مسکین، هر مسکین دو مدّ و قربانی یک گوسفند).