موضوع: صوم/شرائط صوم /بطلان ایّام سابقه

مسألة

اِذا بَطَلَ التَّتابُعُ فِي الْاِثْناءِ لايَكْشِفُ عَنْ بُطْلانِ الْاَيّامِ السّابِقَةِ فَهيَ صَحيحَةٌ وَ اِنْ لَمْ تَكُنْ اِمْتِثالاً لِلْاَمْرِ الْوُجُوبيّ وَ لَا النَّدْبيّ لِكَوْنِها مَحْبُوبَةً في حَدِّ نَفْسِها مِنْ حَيْثُ اَنَّها صَوْمٌ وَ كذلِكَ الْحالُ فِي الصَّلاةِ اِذا بَطَلَتْ فِي الْاِثْناءِ فَاِنَّ الْاَذْكارَ وَ الْقَرائَةَ صَحيحَةٌ في حَدِّ نَفْسِها مِنْ حَيْثُ مَحْبُوبيَّتِها لِذاتِها.

ترجمه:

(هرگاه تتابع در اثناء باطل شود کاشف از بطلان ایّام سابقه نمی باشد پس آن صحیح است هرچند که امتثال امر وجوبی یا ندبی نمی باشد، زیرا که آنچه انجام داده در حدّ خودش محبوبیّت دارد از آن جهت که روزه است و همچنین است حال نماز که اگر در اثناء باطل گردد پس اذکار و قرائت حکم به صحّت آنها می شود در حدّ خودشان از آن جهت که محبوبیّت ذاتی دارند).

شرح:

در فرض مسئله دو صورت متصوّر است:

1- بطلان ایّام سابقه از آن جهت که: ما قُصِدَ لَمْ یَقَعْ وَ ما وَقَعْ لَمْ یُقْصَدْ(آنچه مقصود بوده است واقع نشده و آنچه واقع شده مقصود نبوده است) بدین معنا که انجام صوم شهرین متتابعین به ترتیبی که قبلاً بیان گردید مورد قصد بوده و واقع نشده است امّا آنچه به وقوع پیوسته یعنی صوم منقطع و غیر متتابع مقصود نبوده است و بی‌ تردید قصد یکی از شروط صحّت عبادت، می باشد هرچند البته ثواب به لحاظ انقیاد بر آنچه انجام داده مترتّب خواهد بود.

2- صحّت اعمال سابقه همانگونه که مرحوم مصنّف پذیرفته‌ اند از آن جهت که صوم فی‌ نفسه عبادت مستقلی است و محبوبیّت آن نزد خداوند محرز می باشد هرچند امتثال امر واقع نشده است زیرا مأمور به کفّاره بوده که عبارت از صیام شهرین متتابعین می باشد، با عین حال امر به اصل صوم هم تعلّق گرفته بوده و طبعاً ثواب بر آن مترتّب است.

همین مبنا در مورد صلاة هم هست یعنی اگر کسی برای نماز تکبیر و قرائت و رکوع و سجود و اذکار را به طور صحیح انجام داده هر چند نماز به لحاظ دیگر باطل بوده است بر آن موارد ثواب مترتّب است زیرا هر کدام مستقلّاً محبوبیّت ذاتی داشته و مورد امر بوده است.

فَصْلٌ فی اَقْسامِ الصَّوْمِ:

اَقْسامُ الصَّوْمِ اَرْبَعَةٌ: واجِبٌ وَ نَدْبٌ وَ مَكْرُوهٌ كِراهَةَ عِبادَةٍ وَ مَحْظُورٌ وَ الْواجِبُ اَقْسامٌ، صَوْمُ شَهْرِ رَمَضانَ وَ صَوْمُ الْكَفّارَةِ وَ صَوْمِ الْقَضاءِ وَ صَوْمُ بَدَلِ الْهَدْيِ في حَجِّ التَّمَتُّعِ وَ صَوْمُ النَّذْرِ وَ الْعَهدِ وَ الْيَمينِ وَ الْمُلْتَزِمِ بِشَرْطٍ اَوْ اِجْبارَةٍ وَ صَوْمُ الْيَوْمِ الثّالِثِ مِنَ الْاِعْتِكافِ.

ترجمه:

(روزه بر چهار قسم است: واجب و مستحب و مکروه کراهت در عبادت و حرام و روزه واجب اقسامی دارد، روزه ماه رمضان و روزه کفّاره و روزه قضاء و روزه بدل قربانی در حجّ تمتّع و روزه نذر و عهد و یمین و روزه ای که شخص با شرطی یا اجاره ای ملتزم به آن شده است و روزه روز سوّم اعتکاف).

وَ اَمَّا الْمَنْدُوبُ مِنْهُ فَاَقْسامٌ:

مِنْها، ما لا يَخْتَصُّ بِسَبَبٍ مَخْصُوصٍ وَ لازَمانٍ مُعَيَّنٍ كَصَوْمِ اَيّامِ السَّنَةِ عَدا مَا اسْتُثْنی مِنَ الْعِيْدَيْنِ وَ اَيّامِ التَّشْريق لِمَنْ كانَ بِمِنى فَقَدْ وَرَدَتِ الْاَخْبارُ الْکَثيرَةُ في فَضْلِه مِنْ حَيْثُ هُو وَ مَحْبُوبيَّته وَ فَوائِدِه.

ترجمه:

(و امّا روزه مستحبی بر چند قسم است:

از جمله آنچه که اختصاص به سبب خاص یا زمان معیّن ندارد، مانند روزه ایّام سال غیر از آنچه استثناء شده است از جمله عید فطر و عید قربان و ایّام تشریق برای کسی که در مِنا باشد، پس اخبار زیادی در فضیلت روزه از حیث روزه بودن و محبوبیّت و فوائد آن وارد شده است).

وَ یَکْفی فیه ما وُرِدَ فِی الْحَدیثِ الْقُدْسی:

وَ عَنْهُ عَنْ فَضْلِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْأُمَوِيِّ عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْجَارُودِ عَنِ اَلْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: اَلصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزِي بِهِ[1] .

ترجمه:

(و کافی است درباره آن، آنچه در حدیث قدسی وارد شده است:

فضیل یسار از امام باقر(ع) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا(ص) فرمود که خداوند عزّوجلّ فرماید: روزه برای من است و من جزا و پاداش آن هستم).

وَ ما وَرَدَ…وَ قالَ رَسُولُ الله(ص): الصَّوْمُ جَنَّةٌ مِنَ النّار[2] .

ترجمه:

(و آنچه وارد شده است... رسول خدا(ص) فرمود: روزه سپر از آتش است).

قالَ وَ قالَ الصّادِقُ(ع) نَوْمُ الصّائِمِ عِبادَةٌ وَ صَمْتُهُ تَسْبیحٌ وَ عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ وَ دُعائُهُ مُسْتَجابٌ[3] .

ترجمه:

(و امام صادق(ع) فرمود: خواب روزه دار عبادت است و سکوت او ثواب تسبیح دارد و عمل وی مورد قبول و دعایش مستجاب خواهد بود).

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى بْنِ اَلْمُتَوَكِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ اَلرَّازِيِّ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ اَلرَّازِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ سَمَّاكٍ عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: نَوْمُ اَلصَّائِمِ عِبَادَةٌ وَ صَمْتُهُ تَسْبِيحٌ وَ عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ وَ دُعَاؤُهُ مُسْتَجَابٌ[4] .

ترجمه:

(حسین بن احمد از پدرش از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: خواب روزه دار عبادت است و سکوت او ثواب تسبیح دارد و عمل وی مورد قبول و دعایش مستجاب خواهد بود).

وَ مِنْها، ما یَخْتَصُّ بِوَقْتٍ مُعَیِّنٍ وَ هُوَ فی مَواضِع:

مِنْها(وَ هُوَ آکَدُها) صَوْمُ ثَلاثَةِ اَیّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ فَقَدْ وَرَدَ اَنَّهُ یُعادِلُ صَوْمَ الدَّهْرِ وَ یُذْهِبُ بِوَحَرِ الصَّدْرِ[5] .

ترجمه:

(و از جمله روزه های مستحبی مواردی است که اختصاص به وقت معیّن دارد و آن در جاهائی است که مؤکّدترین آن ها روزه سه روز در هر ماه، پس وارد شده است که معادل روزه تمام طول زندگانی می ‌باشد و وسواس سینه را برطرف می نماید).

وَ مِنْها، صَوْمُ رَجَبٍ وَ شَعْبانٍ كُلّاً اَوْ بَعْضاً وَ لَوْ يَوْماً مِنْ كُلٍّ مِنْهُما.

ترجمه:

(از جمله روزه های مستحبی روزه ماه رجب و ماه شعبان است تماماً یا بعض آن و هر چند یک روز از کلّ آن دو ماه).