موضوع: صلوة/تکبیرة الاحرام /صورت تکبیرة الاحرام

متن:

و صورتها اللّه أکبر مِن غَیْرِ تَغْییرٍ وَ لاتَبْدیلٍ و لایُجزی مُرادِفُها و لاتَرجُمَتُها بِالْعَجَمیّة أو غَیرِها.

«و صورت تکبیرة الاحرام الله اکبر است بدون هرگونه تغییر یا تبدیل و مجزی نیست گفتن لفظی که مرادف آن یا ترجمه آن به عجمی یا غیر این ها باشد.»

مرادف مانند اینکه بگوید الرّحمن اعظم و ترجمه مثل اینکه بگوید خدا بزرگتر است حاصل آنکه هر نوع اخلال از حیث مادّه و هیئة یا فصل بین دو کلمه مانند الله جل جلاله اکبر یا الله سبحانه اکبر.

مرحوم محقق خوئی(ره):

فلاخلاف بین الفقهاءِ بل قیل بین المسلمین قاطبةً من الخاصّة و العامّة فی وجوب الاتیان بتلک الصورة من غیر تغییر و لاتبدیل و انّه قَلَّتْ مسئلةٌ فی الفقه تتفِّقَ علیها آراءُ عموم المسلمین کهذِه[1] .

(بین فقها بلکه بین عموم مسلمانان از خاص و عام در مورد وجوب گفتن تکبیر به همین صورت «الله اکبر» بدون تغییر و تبدیل اختلافی وجود ندارد و کمتر مسئله ای در فقه وجود دارد که مثل این موضوع اتفاق آراء عموم مسلمین باشد.)

لکن برحسب آنچه از ابن رُشد در کتاب«بدایة المجتهد»نقل شده است خلاف در این مسئله وجود دارد ایشان می گوید:

قال مالک لایجزی لفظُ التکبیر اِلّا الله اکبر و قال الشافعی الله اکبر و الله الاکبر اللفظان کلاهما یجزی به و قال ابوحنیفه یجزی عن لفظ التکبیرِ کُلُّ لفظٍ فی معناه مثل الله الاعظم و الله الاجلّ[2] .

(مالک گفته است مجزی نیست لفظ تکبیر بجز الله اکبر و شافعی گفته است الله اکبر و الله الاکبر دو لفظ است و هردو مجزی است و ابوحنیفه گفته است مجزی است از لفظ تکبیر (الله اکبر) هر لفظی که در معنای آن باشد مانند الله الاعظم و الله الْاَجَلّ)

استدلال نظر امامیه:

صحیحه حمّاد بن عیسی:

محمدُ بنَ علیِّ بن الحسین باسناده عن حمّاد بن عیسی اَنّه قال، قال لی ابوعبدالله(ع) ... الی اَن قال: وَ استَقْبَلَ باصابِعِ رِجْلَیْه جمیعاً لم یُحَرِّفْهُما عَنِ القبلة بخشوعٍ و اسْتِکانةٍ فقال الله اکبر ثم قرأَ الْحَمدَ بترتیلٍ[3] .

حمّاد بن عیسی گوید که امام صادق به من فرمود (پس از بیان نکاتی و آماده شدن برای دخول به نماز) رو به قبله ایستاد و انگشتان پا را تماماً رو به قبله نمود و آنها را از قبله منحرف نکرد با حالت خشوع و تواضع پس گفت الله اکبر سپس حمد را با ترتیل قرائت نمود.

شرح:

عبادات اعم از افعال و اقوال در آن توقیفیّه هستند و اگر برخلاف آنچه تعیین شده است عمل شود هرچند با تغییر یا کم و زیاد یک حرف، امتثال امر معصومین(ع) محسوب نمی شود و می دانیم اشتغال ذمه یقینی برائت یقینی می خواهد در حالیکه با ایجاد تغییر و تبدیل در آنچه به ما آموخته اند شک می کنیم که آیا برائت ذمّه حاصل شد یا نه؟ و وقتی برائت یقینی حاصل نبود طبعاً اشتغال ذمّه یقینی به جای خود موجود است.

اقوال بعض اصحاب و فقهاء و اجماع مذهب امامیّه:

قال الشیخ فی الخلاف:

لایجوز فی تکبیرة الافتتاح الّا قول الله اکبر مع القدرة علی ذلک.

مرحوم شیخ در کتاب خلاف:

جایز نیست در تکبیرة الافتتاح مگر قول الله اکبر در صورتی که قدرت بر آن داشته باشد.

صاحب جواهر:

و صورتها اَنْ یقولَ الله اکبر عند علمائِنا کما عن المعتبر و المنتهی و لاتَنْعَقِدُ الصَّلاةُ بمعناها سواءٌ اَدّی بِلُغَةٍ عَرَبیّةٍ غَیْرِها وَ اِنْ رادَفَها او فارسیّةً او غیْرها و کَذا لَوْ اَخَلَّ بِحَرْفٍ مِنْها لَمْ تَنْعَقِد صَلاتُهُ قطعاً اذا کان لَحْناً

صاحب جواهر گفته اند:

(و صورت آن «تکبیرة الاحرام» این است که بگوید الله اکبر در نزد علمای ما همانگونه که از معتبر و منتهی نقل شده است و نماز منعقد نیست با لفظی در معنای آن در حالی که غیر آن است چه آن را به لغت عربی بگوید هرچند مرادف آن باشد یا با لغت فارسی بگوید یا غیر این لغات و همین طور اگر اخلال کند به حرفی از آن نمازش منعقد نمی شود قطعاً زمانی که غلط بوده باشد.)

صاحب حدائق:

التکبیر الواجب المنقول عن النّبی(ص) و ائمة الهدی(ع) بصیغة الله اکبر فَیَتَعَیَّنَ الاتیانُ بها لِاَنَّها عبادة مبنیَّة علی التوقیف فلو زاد حرفاً او نَقَصَ اَوْ عَوَّضَ کلمةً مکانَ کلمةٍ او نحو ذلک مِمّا یَتَضَمَّنُ الخروج عن هذه الصیغَةِ بَطَلَتْ صلاتُه اتفاقاً اِلّا من ابن جنید فانّه نَقَلَ عنه فی الذّکری القول بانعقادها بلفظ الله الاکبر بتعریفِ اکبر وَ اِنْ کان مکروهاً و هو شاذٌ و عَلی هذا لاتُجزی التَرجُمَةُ للقادر علی التّعلیم حتّی یَضیقَ الوقتُ.

(تکبیر واجب منقول از پیامبر(ص) و ائمه هدی(ع) به صیغه الله اکبر پس متعیّن است آوردن آن پس به درستی که آن «تکبیر» عبادت است که مبنیّ بر توقیف است پس اگر یک حرف اضافه کند یا کم نماید یا کلمه ای را با کلمه دیگر عوض کند و امثال این ها که در بر دارد خروج از این صیغه را نمازش باطل است به اتفاق نظر همه به جز این جنید که از او نقل نموده در ذکری به تکبیر با لفظ الله الاکبر، معرفه بودن اکبر هرچند مکروه است و این قول شاذّ است و بنابراین صحیح نیست ترجمه آن برای کسی که قدرت دارد یاد بگیرد تا زمانی که وقت نماز تنگ گردد.)