موضوع: صلوة/تکبیرة الاحرام /رفعُ الیدین بالتّکبیرات

متن:

یُسْتَحَبُّ رفعُ الیدین بالتّکبیرات إلی الاُذُنَینِ أوْ إلی حیالِ الْوَجْه أوْ ‌إلی النَّحْرِ مُبْتَدِأً بِابْتِدائِه وَ مُنْتَهیاً بِانْتِهائِه فَإذا انْتَهی التَکْبیرُ وَ الرَّفْعُ أرْسَلَهُما ‌وَ لافَرْقَ بَیْنَ الْواجِبِ منه وَ الْمُسْتَحَبُّ فی ذلِکَ والْأوْلی أنْ لایَتَجاوَزَ بِهِمَا‌ ‌الْاُذُنَیْنِ نَعَمْ ینبَغی ضَمُّ أصابِعِهما حَتّی الإبهام وَ الْخِنصِر، و الاستقبالُ بِباطِنِهمَا‌ ‌الْقِبْلَة وَیَجُوزُ التَّکْبیرُ مِنْ غَیْرِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بل لایَبْعُد جَوازُ الْعَکْسِ.

مستحب است وقت تکبیر دو دست خود را بلند کند تا به حد دوش برسد یا تا مقابل صورت یا تا گودی گلو و اوّل تکبیر دست را بلند کند و آخر تکبیر دست را به انتها حدّ برساند پس وقتی تکبیر و رفع ید به انتها رسید دو دست خود را بیندازد و در این استحباب فرقی بین واجب و مستحب نیست. بهتر است دست ها را بالاتر از گوش ها نبرد. بلی سزاوار است انگشت ها را جمع کند حتی انگشت شصت و انگشت کوچک و باطن دست ها (کف دست) را رو به قبله کند و جایز است تکبیر بگوید بدون بلند کردن دو دست بلی بعید نیست که عکس آن هم جایز باشد یعنی بلند کردن دو دست بدون تکبیر (تکبیر را جدا بگوید)

حکم به استحباب رفع یدین مشهور است به شهرت عظیمه

امّا سید مرتضی در کتاب انتصار رفع یدین را نه فقط در تکبیرة الاحرام بلکه در جمیع تکبیرات نماز واجب دانسته و ادعای اجماع بر آن نموده است عجب است که ایشان دعوی اجماع کرده اند در حالی که حتی یک نفر از اصحاب هم در این مسئله هم رأی با ایشان نمی باشد تا جایی که همین مطلب را قرینه گرفته اند بر اینکه منظور وی از وجوب در واقع استحباب مؤکّد می باشد.

صاحب جواهر(شیخ محمد حسن نجفی):

یستحَبُّ اَنْ یَرْفَعَ المُصَلّی یدیه بالتَّکبیر علی المشهور بین الاصحاب نَقْلاً و بین اهلِ العلم کما عن المنتهی و بین علماء الاسلام کما عن جامع المقاصِد بَلْ عن الامالی اَنَّ مِنْ دینِ الامامیة الاقرارُ به خلافاً لِلْمُرْتَضی فاوجَبَهُ فیما حُکِیَ عن انتصاره فیها و فی کُلّ تکبیرات الصَّلوة مدعیاً علیه اجماعُ الطّائفه و لعلّه ارادَ به شدّة الاستحباب بقرینَةِ «نقلِه الاجماع علیه».

(مستحب است که مصلّی بلند کند دو دستش را هنگام تکبیر بنابر مشهور بین اصحاب بحسب نقل مشهور و بین اهل علم همانند آنچه علّامه در منتهی آورده است و بین علماء اسلام همانگونه که در جامع المقاصد محقق کرکی (علی بن عبدالعالی) است بلکه در امالی صدوق چنین است که مطمئناً اقرار به چنین مطلبی جزء دین امامیّه می باشد برخلاف سید مرتضی برحسب آنچه از انتصار حکایت شده که در تکبیرة الاحرام و تمامی تکبیرات نماز واجب است رفع الیدین و ادعای اجماع بر آن نموده است و شاید منظور وی استحباب شدید است به قرینه نقل اجماع که بر آن کرده است.)

نصوصی که ظواهر آنها دلالت بر وجوب رفع یدین می کند:

صحیحه حلبی:

محمدُ بنُ یعقوب عن علی بن ابراهیم بن هاشم عن ابیه عن ابن ابی عمیر عن حمّاد بن عثمان عن الحلبی عن ابی عبدالله(ع) قال: اذا افْتَتَحْتَ الصّلوة فَارْفَعْ کَفیکَ ثم ابْسُطْهُما بَسْطاً، ثم کَبِّر ثلاث تکبیرات ثم قل اللّهم انت الملک الحقّ... اِلی آخر ما قال(ع)[1] .

حلبی از امام صادق(ع) زمانی که نماز را افتتاح می نمایی دو دستت را بلند کن در حالی که آنها را باز گشوده ای سپس تکبیر بگو سه مرتبه و بگو اللهم انت الملک الحق...

شرح:

در صحیحه مزبور امر به رفع کَفَّیْن ظهور در وجوب دارد و اینکه روایت مشتمل بر بسط کفّین و دعا و امثال این ها از امور مستحبّه است قدح و ضرری نسبت به ظهور امر به رفع در وجوب ندارد زیرا قرینه خارجیه قائم بر این است که امور مزبور مستحب می باشد.

صحیحه زراره:

و عنه عن ابیه عن حمّاد یعنی ابْن عیسی عن حریز عن زُراره عن ابی جعفر(ع) قالَ اذا قُمْتَ فی الصّلاة فَکَبَّرْتَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ و لاتُجاوِزْ بِکَفیکَ اُذُنَیْکَ اَیْ حیالَ خَدَّیْک[2] .

زراره از امام باقر(ع): زمانی که ایستادی برای نماز پس تکبیر گفتی پس بلند کن دست هایت را و تجاوز نکن با دستهایت از گوشَت یعنی محاذی صورتت.

صحیحه زراره:

محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی عمیر عن جمیل بن دَرّاج عن زراره عن احدهما(ع) قال تَرْفَعُ یَدَیْکَ فی افتتاحِ الصَّلوة قُبالَةَ وَجْهِکَ و لاتَرْفَعُها کُلَ ذلِک[3] .

زراره از یکی از دو امام معصوم (امام باقر(ع) یا امام صادق(ع)): بلند می کنی دو دستت را در شروع به نماز محاذی صورتت و آنها را از هیچ کدام از این دو حد بالاتر نمی بری.

صحیحه عبدالله بن سنان:

و عنه عن النَّضْرِ عن ابْن سنان عن ابی عبدالله(ع) فی قول الله عَزَّوجَلَّ فَصَلِّ لِرَبّک و انْحَرْ قال هو رَفْعُ یَدَیْکَ حِذاءَ وَجْهِک[4] .

عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) در مورد قول خداوند عزّوجل فَصَلّ لربّک وانْحَر فرمود عبارت است از رفع دو دستت تا مُحاذی صورتت.

توضیح:

از اینکه مخاطب در قول امام(ع) عبدالله بن سنان است معلوم می شود که خطاب وانْحَر به رسول الله به عنوان فردی از مسلمین است پس متوقف نیست استدلال به این صحیحه بر اثبات قاعده اشتراک بین رسول الله(ص) و دیگران یعنی مخاطب منحصراً پیامبر(ص) بوده و دیگران با آن حضرت اشتراک در تکلیف داشته باشند زیرا در صورتی که مخاطب شخص رسول الله باشند در بعض موارد حکم مختص به آن حضرت است و به دیگران تجاوز نمی کنئ و طبعاً شبهه ایجاد می شود که شاید اینجا هم از آن موارد باشد، خصوصاً که اعطاء کوثر به شخص پیامبر اکرم(ص) بوده است.