موضوع: صلوة/قرائت /بررسی نصوص

أقول:

صحیحه زراره که مرحوم صدوق آن را نقل کرده و ابن بابویه به آن استدلال نموده است جهت اثبات گفتن «سبحان الله والحمدلله و لااله الاالله» سه مرتبه در رکعات سوم و چهارم می تواند مجزی باشد.

و همینطور صحیحه عبیدالله حلبی که مستند ابن جنید واقع شده است و در رکعات سوم و چهارم به جای قرائت، گفتن الحمدلله و سبحان الله و الله اکبر را مقرّر داشته است، می تواند مجزی باشد.

لکن قول مختار عمل به صحیحه زراره به نقل از امام باقر(ع) می باشد که تسبیحات اربعه یعنی «سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اکبر» را در کعات سوم و چهارم مجزی دانسته و اکمل و اشهر از اقوال دیگر است و یک مرتبه گفتن هم کافی است هرچند با توجه به روایت رجاء بن ابی الضحاک از امام رضا(ع) احوط استحبابی در 3 مرتبه گفتن می باشد.

متن:

و الْاَوْلی اِضافَةُ الْاِسْتِغْفارِ اِلَیْها وَ لَوْ بِاَن یَقولَ «اللّهم اغْفِرْلی»

(بهتر اضافه کردن استغفار به تسبیحات است هرچند به گفتن اللّهم اغفرلی «خدایا ببخش مرا»)

دلیل:

صحیحه عبید بن زراره:

قال سألتُ اباعبدالله(ع) عن الرکعتین الاخیرتین مِنَ الظُّهْرِ قال تُسَبِّحُ و تَحْمَدُ الله وَ تَسْتَغْفِرُ لِذَنْبِکَ[1] .

(راوی گوید: سؤال کردم از امام صادق(ع) در مورد دو رکعت اخیر نماز ظهر فرمود: تسبیح و حمد خداوند می گویی و استغفار می کنی برای گناهت.)

شرح:

اینکه حمل بر استحباب و عدم وجوب شده است به دلیل خالی بودن سایر اخبار از استغفار مضافاً بر اینکه اساساً کسی قائل به وجوب نمی باشد.

متن:

فصلٌ فی مستحبّات القرائة و هی امورٌ:

الأوّل: اَلاِسْتِعاذَة قَبْلَ الشّرُوع فی القراءَة فِی الرَّکْعَةِ الاُولی‌ ‌بِأنْ یَقُول أعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرّجیم أو یقول أعوذ باللّه السمیع العلیم ‌من الشّیطان الرجیم و ینبغی أن یکون بالإخفات.

(فصل در مستحبات قرائت است و آن اموری می باشد:

اوّل استعاذه قبل از شروع به قرائت در رکعت اوّل به اینکه بگوید أعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرّجیم یا بگوید أعوذ باللّه السمیع العلیم ‌من الشّیطان الرجیم و سزاوار است که به نحو اخفات و آهسته بگوید.)

دلیل:

صحیحه حلبی:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) وَ ذَكَرَ دُعَاءَ التَّوَجُّهِ بَعْدَ تَكْبِيرَةِ الْإِحْرَامِ ثُمَّ قَالَ ثُمَّ تَعَوَّذْ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ثُمَّ اقْرَأْ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ[2] .

(حلبی از امام صادق(ع) نقل کرده است که آن حضرت متذکر شدند دعای توجّه(وجّهت وجهی للذی فطر السموات و الارض حنیفاً مسلماً و ما اَنَا من المشرکین) را پس فرمود پس از آن پناهنده شو «به خدا» از شیطان رانده شده سپس فاتحة الکتاب را بخوان.)

صاحب جواهر(شیخ محمدحسن نجفی):

و یستحب اَیضاً اَنْ یتعَوَّذَ اَمامَ القراءَة اِجماعاً... و ما عَنْ ابی علی وَلَدِ الشّیخ من القول بالوجوب شاذّ و غریب[3] .

(و مستحب است همچنین اینکه استعاذه گوید پیش از قرائت به اجماع ... و نظر ابوعلی فرزند شیخ بر وجوب استعاذه، قول شاذّ و غریبی است.)

أقول:

امر به تعوّذ در صحیحه حلبی حمل بر استحباب می شود به دلیل اجماع

امّا در مورد جهریّه یا اخفائیّه خواندن استعاذه:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عَبْدِالصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ[4] .

(حنّان بن سدیر گوید نماز خواندیم پشت سر امام صادق(ع) پس استعاذه فرمود به اجهار «آشکار نمودن صدا» سپس با جهر «صدای آشکار» فرمود بسم الله الرحمن الرحیم.)

صاحب جواهر (شیخ محمدحسن نجفی):

الاولی الاسرارُ به فی الصلوة للاجما لعلَّ الخبر الفعلی بالاجهار محمولٌ علی تعلیم التّعوّذ.

به نظر صاحب جواهر اولی اسرار «آهسته خواندن » استعاذه در نماز است. شاید روایت مربوط به فعل امام(ع) حمل بر تعلیم استعاذه باشد.