موضوع: صلوة/قرائت /ادامه درس قبل

3- مأموم در حالی که قرائت می خواند پشت سر امام در جایی که یک رکعت یا دو رکعت با تأخیر از امام وارد جماعت شده است.

مصنّف در اینجا جهر به بسمله را مستحب دانسته اند لکن به نظر می رسد قول ایشان در این مورد هم قابل قبول نیست به دلیل:

صحیحه زراره از امام باقر(ع):

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ ... إِنْ أَدْرَكَ مِنَ الظُّهْرِ أَوْ مِنَ الْعَصْرِ أَوْ مِنَ الْعِشَاءِ رَكْعَتَيْنِ وَ فَاتَتْهُ رَكْعَتَانِ قَرَأَ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ مِمَّا أَدْرَكَ خَلْفَ الْإِمَامِ فِي نَفْسِهِ بِأُمِّ الْكِتَابِ وَ سُورَةٍ ..[1] .

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود ... اگر کسی در نماز جماعت درک کند دو رکعت از نماز ظهر یا عصر یا عشاء را و دو رکعت از او فوت شده باشد، در هر رکعت که درک کرده پشت سر امام می خواند امّ الکتاب و سوره را درون خودش «اخفاتی»)

شرح:

در این صحیحه امر به اخفات قرائت «فی نفسه» گردیده است در مورد مأموم مسبوق که با تأخیر رکعتین وارد جماعت شده است.

اکنون به اقتضای اطلاق این روایت، اخفات در جمیع اجزاء قرائت واجب خواهد بود که از جمله آنها بسمله است، در حالی که هیچگونه معارضی برای این امر به اخفات وجود ندارد و اگر تصور شود که اطلاقات جهر به بسمله معارض باشد قبل از این بیان شد که آن اطلاقات انصراف دارد به رکعتین اوّلتین. بنابراین نمی توان قائل به مشروعیت جهر به بسمله در محل کلام شویم تا چه رسد به اینکه آن را مشتحب بدانیم.

4- در نمازهای جهریّه با توجه به اینکه قرائت سوره واجب است جهری خوانده شود و از طرفی بسمله هم جزء سوره است پس بسمله را واجب است به جهر خوانده شود.

متن:

الثالث مِن مستحبات القرائة: اَنْ یقولَ بعد قرائةِ سورة التوحید «کذلک الله ربی» مرَّةً او مرّتین او ثلاثاً او «کذلک الله ربّنا» ثلاثاً و اَن یقول بعد فراغ الامام من قراءَةِ الحمد اذا کان مأموماً «الحمد لله رب العالمین» بل و کذا بعد فراغ نَفْسِه اِنْ کان منفرداً.

(اینکه بگوید پس از قرائت سوره توحید «کذلک الله ربّی» یک مرتبه، دو مرتبه یا سه مرتبه یا «کذلک الله ربّنا» سه مرتبه و اینکه بگوید بعد از فراغ امام از قرائت حمد در حالی که مأموم است «الحمدلله رب العالمین» بلکه همین طور بعد از فراغ خودش وقتی که منفرد است.)

شرح:

نصوصی که دلالت بر استحباب کذلک الله ربّی:

صحیحه عبدالرحمن بن حجاج:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) فِي حَدِيثٍ أَنَّ أَبَاجَعْفَرٍ(ع) كَانَ يَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ «كَذَلِكَ اللَّهُ» أَوْ «كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي»[2] .

(عبدالرحمن بن الحجّاج از امام صادق(ع) نقل می کند در حدیثی که فرمود: امام باقر(ع) قل هو الله احد می خواند پس وقتی فارغ می شد از آن می گفت «کذلک الله» یا «کذلک الله ربّی».)

خبر فضیل بن یسار:

الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِيُّ فِي مَجْمَعِ الْبَيَانِ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ أَمَرَنِي أَبُوجَعْفَرٍ(ع) أَنْ أَقْرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ أَقُولَ إِذَا فَرَغْتُ مِنْهَا كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي ثَلَاثاً[3] .

(فضیل بن یسار گوید، امام باقر(ع) امر فرمود به من که بخوانم قل هو الله احد و هرگاه فارغ شدم از آن بگویم «کذلک الله ربّی» سه مرتبه.)

خبر عبدالعزیز بن المهتدی:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِاللَّهِ رَفَعَهُ عَنْ عَبْدِالْعَزِيزِ بْنِ الْمُهْتَدِي قَالَ سَأَلْتُ الرِّضَا(ع) عَنِ التَّوْحِيدِ فَقَالَ كُلُّ مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آمَنَ بِهَا فَقَدْ عَرَفَ التَّوْحِيدَ قُلْتُ كَيْفَ يَقْرَؤُهَا؟ قَالَ كَمَا يَقْرَأُ النَّاسُ وَ زَادَ فِيهَا «كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي كَذَلِكَ اللَّهُ رَبِّي»[4] .

(عبدالعزیز بن المهتدی گوید: سؤال کردم از حضرت رضا(ع) راجع به توحید؟ پس فرمود: هرکس بخواند قل هو الله احد و ایمان داشته باشد به آن پس مطمئناً توحید را شناخته است. گفتم چگونه بخواند آن را؟ فرمود همانطور که مردم می خوانند و اضافه نمود «کذلک الله ربّی» «کذلک الله ربّی»

وَ فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِي الضَّحَّاكِ عَنِ الرِّضَا(ع) فِي حَدِيثٍ أَنَّهُ كَانَ إِذَا قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قَالَ سِرّاً هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ كَذَلِكَ اللَّهُ رَبُّنَا ثَلَاثاً[5] .

رجاء بن ابی ضحّاک در حدیثی از حضرت رضا(ع) نقل کرده است که آن حضرت زمانی که قل هو الله احد می خواند آهسته می فرمود «هو الله احد» پس زمانی که فارغ می شد از آن می گفت «کذلک الله ربّنا» سه مرتبه.)