موضوع: صلوة/سجود /الجَبهَةُ

متن:

الجَبهَةُ مابَیْنَ قُصاصِ شَعْرِ الرأس و طرف الْاَنْفِ الْاَعْلی وَ الْحاجِبَیْنِ طوْلاً و ما بین الْجبینین عرضاً.

(پیشانی بین محل روئیدن موی سر و طرف بالای بینی و ابروها از لحاظ طول و مابین دو جبین «شقیقه» از لحاظ عرض.)

(شرح) اهل لغة بر این حدود تصریح نموده اند و بسیاری از اصحاب از آنها تبعیت کرده اند و نصوصی هم به عنوان شاهد بر آن موجود است:

صحیحه اوّل زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا(ع) قَالَ قُلْتُ الرَّجُلُ يَسْجُدُ وَ عَلَيْهِ قَلَنْسُوَةٌ أَوْ عِمَامَةٌ فَقَالَ إِذَا مَسَّ جَبْهَتُهُ الْأَرْضَ فِيمَا بَيْنَ حَاجِبِهِ وَ قُصَاصِ شَعْرِهِ فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ[1] .

(زراره از یکی از دو «امام باقر(ع) یا امام صادق(ع)» نقل کرده است که گفتم مردی سجده می کند و شب کلاه یا عمّامه بر سر دارد پس فرمود زمانی که پیشانی او به زمین برسد بین ابرو و محل روییدن موی او پس مجزی است از او.)

صحیحه دوم زراره:

وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ السُّجُودِ قَالَ مَا بَيْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَي مَوْضِعِ الْحَاجِبِ مَا وَضَعْتَ مِنْهُ أَجْزَأَكَ[2] .

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده است که از آن حضرت سؤال کردم راجع به حدّ سجود فرمود مابین محل روییدن مو تا محل ابرو، آنچه قرار دهی از آن مجزی است برای تو.)

صحیحه سوم زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَي عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ الْجَبْهَةُ كُلُّهَا مِنْ قُصَاصِ شَعْرِ الرَّأْسِ إِلَي الْحَاجِبَيْنِ مَوْضِعُ السُّجُودِ فَأَيُّمَا سَقَطَ مِنْ ذَلِكَ إِلَي الْأَرْضِ أَجْزَأَكَ مِقْدَارُ الدِّرْهَمِ أَوْ مِقْدَارُ طَرَفِ الْأَنْمُلَةِ[3] .

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود تمام پیشانی از محل روییدن مو تا ابروها موضع سجود است پس هر آنچه از آن فرود آید بر زمین مجزی است برای تو به مقدار درهم یا مقدار سر انگشت.)

موثقه بُرید:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُوسَي بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ وَ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ جَمِيعاً عَنْ بُرَيْدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: الْجَبْهَةُ إِلَي الْأَنْفِ أَيُّ ذَلِكَ أَصَبْتَ بِهِ الْأَرْضَ فِي السُّجُودِ أَجْزَأَكَ وَ السُّجُودُ عَلَيْهِ كُلِّهِ أَفْضَلُ[4] .

(بُرید از امام باقر(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود پیشانی تا بینی است هر مقدار آن را بر زمین بگذاری در سجود برای تو مجزی است و سجود بر تمامی آن «پیشانی» افضل می باشد.)

موثقه عمار ساباطی:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ وَ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ جَمِيعاً قَالَ مَا بَيْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَي طَرَفِ الْأَنْفِ مَسْجِدٌ، أَيُّ ذَلِكَ أَصَبْتَ بِهِ الْأَرْضَ أَجْزَأَكَ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَمَا أَصَابَ الْأَرْضَ مِنْهُ فَقَدْ أَجْزَأَكَ[5] .

(مروان بن مسلم و عمّار ساباطی هردو نقل کرده اند که فرمود مابین محل روییدن مو تا بالای بینی محل سجده است هر آنچه از آن را بر زمین بگذاری مجزی است برای تو.

مرحوم صدوق از عمّار ساباطی روایت کرده است که او از امام صادق(ع) مثل آن را نقل نموده است با این تفاوت که فرموده است: پس مقداری که برخورد کرد از آن بر زمین پس تحقیقاً مجزی است برای تو.)