موضوع: صلوة/سجود /سجده سهو

متن:

فصلٌ فی سایر اقسام السجود: یجب السجود للسّهو کما سیأتی مفصّلاً فی احکام الخلل. یجب السّجود عَلی مَنْ قرأ اِحْدی آیاته الْاَرْبَع فی السُّوَرِ الْاَرْبَعْ و هی الم تنزیل عِند قولِه «و لایستکْبرون» و حم فُصِّلَتْ عِنْدَ قَوْلِه «تعبُدون» وَ النّجم وَ العلق وَ هیَ سُورَةُ اِقْرَأ بِاسْمِ عِنْدَ خَتْمِهِما وَ کَذا یَجِبُ عَلَی الْمُسْتَمِعِ لَها بَلِ السّامِعُ عَلَی الْاَظْهَر.

(سجود سهو واجب است، تفصیل آن در احکام خلل خواهد آمد واجب است سجده کردن بر کسی که یکی از چهار آیه از سوره های سجده را بخواند و آن الم تنزیل است، وقت گفتن لایستکبرون و حم فصّلت نزد کلمه تعبدون و سوره والنّجم و علق «و آن سوره اقرأ بِاسْم رَبّک» در آخر هردو و نیز واجب است بر مستمع که گوش دهد و بشنود آن را بلکه کسی که به گوش او برسد بنابر اظهر.)

شرح:

در وجوب سجده تلاوت در هنگام قرائت چهار آیه از چهار سوره بین امامیّه خلافی نیست بلکه بسیاری آن را اجماعی دانسته اند و از آنها نقل اجماع شده است از جمله: شیخ، علامّه، شهید، محقق ثانی، صاحب مدارک و دیگران.

صاحب حدائق (یوسف بن احمد بحرانی):

لاخلاف بین الاصحاب فی وجوب السّجود علی القارئ و المستمع وَ هُوَ الْمُنْصِت[1] .

(صاحب حدائق گفته اند: بین اصحاب خلافی نیست در وجوب سجود بر خواننده و شنونده ای که توجه دارد و گوش می دهد.)

صاحب جواهر(شیخ محمدحسن نجفی):

و السجود واجبٌ فِی الْعَزائم عَلَی القارئ وَ الْمُسْتَمِعِ الْمُصْغی لِیَسْمَعَ بِلاخِلافٍ اَجِدُهُ بَلْ هُوَ مُجْمَع علیه تحصیلاً وَ نَقْلاً مُسْتَفیضاً اَوْ مُتَواتراً کَالنُّصُوص[2] .

(صاحب جواهر گفته اند: و سجود واجب است در سوره های چهارگانه سجده بر خواننده و شنونده ای که گوش می دهد تا بشنود بدون خلافی که آن را یافته باشم بلکه آن اجماعی است اعم از اجماع محصّل و منقول به نحو مستفیض یا متواتر همانطور که نصوص در این مورد چنین است «خبر مستفیض یا متواتر»)

نصوص دالّ بر وجوب سجده تلاوت:

صحیحه حَذّاء:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ(ع) عَنِ الطَّامِثِ تَسْمَعُ السَّجْدَةَ فَقَالَ إِنْ كَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ فَلْتَسْجُدْ إِذَا سَمِعَتْهَا[3] .

(ابوعبیدة الحَذّاء گوید سؤال کردم از امام باقر(ع) راجع به حائض که می شنود سجده «آیه سجده» را پس فرمود اگر از عزائم «سوره های چهارگانه» است پس بایستی وقتی آن را شنید سجده کند.)

صحیحه عبدالله بن سنان:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ إِذَا قَرَأْتَ شَيْئاً مِنَ الْعَزَائِمِ الَّتِي يُسْجَدُ فِيهَا فَلَا تُكَبِّرْ قَبْلَ سُجُودِكَ وَ لَكِنْ تُكَبِّرُ حِينَ تَرْفَعُ رَأْسَكَ وَ الْعَزَائِمُ أَرْبَعَةٌ حم السَّجْدَةُ وَ تَنْزِيلٌ وَ النَّجْمُ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ[4] .

(عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود زمانی که خواندی چیزی از عزائم را که سجده می شود در آن پس تکبیر نگو قبل سجودت ولکن تکبیر بگو هنگامی که سرت را بر می داری و عزائم چهارتا است حم السّجده، تنزیل، النّجم و اقرأ باسم ربّک.)

صحیحه حلبی:

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) يَقْرَأُ الرَّجُلُ السَّجْدَةَ وَ هُوَ عَلَي غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ يَسْجُدُ إِذَا كَانَتْ مِنَ الْعَزَائِمِ[5] .

(حلبی نقل کرده است که گفتم به امام صادق(ع) مردی می خواند سجده را در حالی که وضو ندارد فرمود سجده می کند اگر از عزائم بوده باشد.)

صحیحه محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُعَلَّمُ السُّورَةَ مِنَ الْعَزَائِمِ فَتُعَادُ عَلَيْهِ مِرَاراً فِي الْمَقْعَدِ الْوَاحِدِ قَالَ عَلَيْهِ أَنْ يَسْجُدَ كُلَّمَا سَمِعَهَا وَ عَلَي الَّذِي يُعَلِّمُهُ أَيْضاً أَنْ يَسْجُدَ[6] .

(محمد بن مسلم گوید سؤال کردم از امام باقر(ع) راجع به مردی که تعلیم می دهد سوره عزائم را پس باز می گردد و تکرار می کند در یک نشست، فرمود بر وی است که سجده کند هر زمان آن را می شنود و بر کسی هم که تعلیمش می دهد واجب است اینکه سجده نماید.)

صحیحه عبدالله بن سنان الثانیة:

وَ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ الْعَزَائِمُ الم تَنْزِيلٌ وَ حم السَّجْدَةُ وَ النَّجْمُ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ وَ مَا عَدَاهَا فِي جَمِيعِ الْقُرْآنِ مَسْنُونٌ وَ لَيْسَ بِمَفْرُوضٍ[7] .

(عبدالله بن سنان نقل کرده از امام صادق(ع) که فرمود سوره های عزائم الم تنزیل و حم السّجده و النّجم و اقرأ باسم ربّک است و غیر این ها در جمیع قرآن مستحب است و واجب نیست.)