موضوع: صلوة/تسلیم /واجبات تسلیم

متن:

فَیجِبُ فیه جمیعُ مایُشتَرَطُ‌ ‌فیها مِنَ الاستقبال و ستر العورة و الطّهارة و غیرها.

(پس واجب است در تسلیم همه آنچه شرط است در نماز از استقبال قبله و ستر عورت و طهارت و غیر آنها.)

شرح:

همانگونه که ملاحظه شد، تسلیم یکی از واجبات نماز و جزئی از اجزاء آن است. بنابراین هر آنچه نسبت به سایر اجزاء شرط است در مورد تسلیم هم چنین می باشد.

متن:

و لَیْسَ رُکناً فَتَرکُهُ عمداً مُبْطِلٌ لاسَهْواً‌ ‌فَلَو سَها عَنْه و تذکّر بعد إتیان شیئٍ من المنافیات عمداً و سهواً أو بعد فوات ‌ ‌الموالات لایجبُ تدارکُهُ.

(تسلیم رکن نیست بنابراین ترک عمدی آن مبطل نماز است نه ترک سهوی آن پس اگر سهواً آن را ترک نمود و بعد از انجام چیزی از منافیات چه عمدی و چه سهوی یا بعد از فوات موالات یا دش آمد تدارک آن واجب نمی باشد.)

شرح:

اینکه ترک عمدی تسلیم موجب بطلان نماز است به لحاظ اینکه تسلیم جزء وجوبی است پس قطعاً اگر عمداً ترک شود نماز باطل خواهد بود.

امّا در صورتی که تسلیم را سهواً ترک نمود و بعد از آنکه از منافیات نماز چیزی انجام داد «اعم از اینکه عمدی یا سهو بوده باشد» به یادش آمد مانند اینکه حدثی از او واقع شد یا اینکه فوات موالات گردید، تدارک آن واجب نیست.

به دلیل حدیث: لَاتُعَادُ الصَّلَوةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ: الطَّهُور وَ الْوَقْت وَ الْقِبْلَة وَ الرُّكُوع وَ السُّجُود[1] .

(اعاده نمی شود نماز مگر در پنج مورد: طهارت و وقت و قبله و رکوع و سجود.)

زیرا که تسلیم از جمله موارد پنجگانه نیست که ترک عمدی و سهوی آن هردو مبطل باشد بنابراین ترک سهوی آن موجب ابطال نماز نخواهد بود.

امّا در فرضی که تسلیم را سهواً ترک نمود و قبل از انجام چیزی از منافیات یا فوات موالات یادش آمد می بایست آن را بجا آورد زیرا که محل تدارک باقی است.

مرحوم میرزای نائینی در اینجا مطلبی ایراد نموده است به این مضمون که: آنچه از حدیث «الصلوة تحریمها التکبیر و تحلیلها التسلیم» استفاده می شود. انحصار محلّلیت و خروج از صلوة به تسلیم است پس مادام که سلام نداده است از نماز خارج نشده است پس آنچه فعل منافی انجام گرفته مانند حدث و استدبار قبله و فاصله طولانی هرچند سهوی بوده در اثناء نماز واقع شده است و مبطل خواهد بود.

به این نظریّه مرحوم نائینی پاسخ داده شده است:

معنای محلّلیت تسلیم، انحصار خروج از نماز به سلام نمی باشد به گونه ای که اگر منافی هم انجام داد خروج از نماز محقّق نشود مگر اینکه قبل از آن سلام گفته باشد. قطعاً چنین نیست. زیرا که هرچند سلام را فراموش کرده لکن با همان افعال منافی خروج از نماز واقع شده است، لذا محل تدارک سلام گذشته و نماز صحیح می باشد.

آری معنای محلّل بودن تسلیم آن است که مادام که شخص مشغول نماز است چیزی حلال نمی کند منافیات محرّمه را مگر تسلیم، امّا اگر فرضاً کسی با انجام منافیات مزبور خارج از نماز قرار گرفت به گونه ای که دیگر عنوان مصلّی بر او اطلاق نشود بدیهی است که دیگر نیازی به محلّل نخواهد داشت.

فتحصّل که با خروج از نماز در اثر منافیات محل تدارک سلام گذشته و با توجه به اینکه سهواً ترک شده است نماز صحیح خواهد بود.