موضوع: صلوة/مبطلات نماز /قهقهه

متن:

السّادس تَعَمُّدُ القَهْقَهَة وَ لَوْ اِضْطِراراً وَ هیَ الضِّحْکُ الْمُشْتَمِلُ علی الصَّوْتِ‌ ‌وَ الْمَدِّ وَ التَّرْجیع بل مطلق الصّوت علی الأحوط وَ لابَأسَ بِالتَّبَسُّمِ وَ لا بِالْقَهْقَهة‌ ‌سهواً.

نَعَمْ الضِّحْکُ الْمُشْتَمِلُ عَلَی الصَّوْتِ تَقْدیراً کَما لَوِ امْتَلَأَ جَوْفُهُ ضِحْکاً‌ ‌وَ احْمَرَّ وَجْهُهُ لکِنْ مَنَعَ نَفْسَهُ مِنْ إظْهارِ الصَّوْت حُکْمُهُ حُکْمُ الْقَهْقَهِة.

(ششم قهقهه عمدی هرچند اضطراری و آن خنده ای است که مشتمل بر صوت «با صدا» باشد و با مدّ و ترجیع بلکه بنابر احوط مطلق صوت «توأم با مدّ و ترجیع باشد یا نباشد» و تبسّم اشکال ندارد و قهقهه سهوی هم بی اشکال است.)

صاحب جواهر:

و منها القهقهةُ فَاِنَّ تعَمُّدَها مُبْطِلٌ بِلاخلافٍ اَجِدُه فیه نَصّاً و فَتْوَی بل فی المعتبر و المنتهی و التَّذکرة وَ الذِّکری و عن غَیْرِها الْاِجْماعُ علیه[1] .

(از جمله مبطلات قهقهه است پس عمدی آن مبطل است بدون خلافی که یافته باشم آن را در این مورد از نظر نصّ و فتوی بلکه در معتبر و منتهی و تذکره و ذکری و غیر این ها اجماع بر آن ذکر شده است.)

شرح:

در اینکه قهقهه از مبطلات نماز است فی الجمله اختلافی نیست.

نصوصی هم دالّ بر این حکم می باشد.

صحیحه زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ: الْقَهْقَهَةُ لَاتَنْقُضُ الْوُضُوءَ وَ تَنْقُضُ الصَّلَاةَ.

وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ مِثْلَهُ[2] .

(زراره از امام صادق(ع) نقل کرده است که فرمود قهقهه مبطل وضوء نیست و نماز را باطل می کند.)

صحیحه ابی ابی عمیر:

وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ رَهْطٍ سَمِعُوهُ يَقُولُ إِنَّ التَّبَسُّمَ فِي الصَّلَاةِ لَايَنْقُضُ الصَّلَاةَ وَ لَايَنْقُضُ الْوُضُوءَ إِنَّمَا يَقْطَعُ الضَّحِكُ الَّذِي فِيهِ الْقَهْقَهَةُ[3] .

(ابن ابی عمیر از رهط «گروهی که همگی آنان ثقه هستند و تنها از معصوم نقل می کرده اند» نقل کرده که شنیده اند از او که می فرماید: تبسّم در نماز موجب بطلان نماز نیست و وضوء را باطل نمی کند بتحقیق خنده ای که در آن قهقهه است نماز را باطل می نماید.)

موثقه سماعه:

وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَخِيهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الضَّحِكِ هَلْ يَقْطَعُ الصَّلَاةَ قَالَ أَمَّا التَّبَسُّمُ فَلَا يَقْطَعُ الصَّلَاةَ وَ أَمَّا الْقَهْقَهَةُ فَهِيَ تَقْطَعُ الصَّلَاةَ[4] .

(سماعه گوید از او سؤال کردم راجع به خنده که آیا نماز را باطل می کند؟ فرمود امّا تبسّم نماز را باطل نمی کند و امّا قهقهه پس آن موجب بطلان نماز است.)

امّا در مورد قهقهه اضطراری (قهری) که اغلب قهقهه به همین صورت و بدون اختیار واقع می شود.

صاحب جواهر:

امّا القهقهه اضطراراً و لَو بتقصیرٍ فی المقدمات فَیَقْوی البطلانُ بها بلاخلاف مُعْتَدٍّ به اجِده فیه لِاِطلاق النصوص و معاقد الاجماعات بل لعلَّهُ هو الْفَرْدُ الکثیر الذی وقع السؤال عنه فی النصوص[5] .

(امّا قهقهه اضطراری «غیراختیاری» هرچند با تقصیر در مقدمات آن باشد پس قوی است بطلان نماز به وسیله آن بدون اختلاف قابل توجهی که آن را یافته باشم به دلیل نصوص و معاقد اجماعات بلکه شاید قهقهه اضطراری همان فرد کثیره می باشد که در نصوص راجع به آن سؤال شده است.

امّا در مورد سهو هرچند اطلاقات روایات شامل آن می شود امّا حدیث لاتُعاد مخصّص آنهاست و با توجه به اینکه جزء پنج مورد شمرده شده در آن حدیث نیست قهقهه سهوی مبطل نمی باشد.

امّا در خصوص جایی که خویشتن داری نموده و مانع می شود از اینکه صوت ظاهر گردد هرچند مصنّف حکم آن را حکم قهقهه دانسته اند امّا خلاف آن به نظر می رسد زیرا وضعیت مزبور صدق قهقهه نمی کند و موضوع حکم بطلان صلاة در حقیقت قهقهه خارجیه است نه تقدیریه و چنانچه موضع شک باشد اصل برائت جاری است.

و امّا آنچه را که بعضی از جمله صاحب جواهر گفته اند و حکم به بطلان صلاة در حالت و شکل مزبور نموده اند این است که قطعاً می دانیم از حالت تبسّم خارج شده و داخل قهقهه گردیده است قابل قبول نیست زیرا می توان آن را نوعی ضحک متوسط بین تبسّم و قهقهه تصور کرد که موجب بطلان نماز نیست و عبارت (انما یقطع الضِّحک الذی فیه القهقهه) که در حدیث ابی ابی عمیر ذکر شده است شاهد آن می باشد یعنی تا زمانی که قهقهه محقق نشده باشد بطلان صلاة ثابت نخواهد بود.