موضوع: صلوة/مبطلات نماز /بکاء

2- آیا فقط گریه با صوت مبطل است یا علاوه بر آن گریه بدون صوت هم مبطل می باشد؟

در ابتدا معلوم است که بنابر قول کسانی که قائل به انجبار ضعف روایت مزبور نیستند و طبعاً دلیلی بر بطلان نماز حتّی اگر گریه مشتمل بر صوت باشد، نمی بینند پس به طریق اولی نسبت به گریه ای که مشتمل بر صوت نباشد قائل به بطلان نیستند.

امّا بنابر قول مشهور بعضی همانند صاحب جواهر گویند بکاء در روایت بر حسب نُسَخ موجود نزد آنها ممدوده است که اسم برای گریه با صوت می باشد و نقطه مقابل آن مقصوره است که اسم برای گریه بدون صوت است.

بنابراین نتیجه گرفته اند که بطلان منحصر به گریه با صوت خواهد بود.

امّا بعضی اینکه کلمه مزبور در روایت ممدوده بوده است را ثابت نمی دانند و یا اساساً عدم ثبوت آنچه را از لغت نقل شده قائل هستند و لذا گفته اند کلمه بکاء اسم است برای مطلق گریه اعم از اینکه با صوت باشد یا بدون صوت.

پاسخ آنها چنین است که این شبهه موجب جواز تمسک به اطلاق نیست بلکه از قبیل اجمال مفهوم است و مجرد احتمال کافی است که اکتفاء به قدر متیقن یعنی گریه با صوت گردد و در غیر آن یعنی گریه بدون صوت به اصالة البرائة رجوع شود.

فتحصّل بر اینکه گریه با صدا در نماز موجب بطلان است امّا چنانچه بدون صدا باشد مبطل نیست هرچند احوط می باشد.

3- آیا مبطل بودن گریه در نماز مختص به گریه بر میّت است یا همه امور دنیوی است؟

هرچند مورد نصّ بکاء به خاطر ذکر المیت است لکن به قرینه نقطه مقابل یعنی ذکر جنّة و نار در امور اخروی معلوم می شود ذکر میّت از امور دنیوی به عنوان مثال است و شامل همه امور دنیوی می باشد اعمّ از اینکه نعمتی را از دست داده یا در سختی ها و مصائبی واقع شده است.

امّا در مورد امور اخروی علاوه بر روایت گذشته که گریه بر امور اخروی را افضل الاعمال در نماز دانسته است این روایت هم به خصوص قابل توجه است.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ بُزُرْجٍ أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ(ع) عَنِ الرَّجُلِ يَتَبَاكَي فِي الصَّلَاةِ الْمَفْرُوضَةِ حَتَّي يَبْكِيَ فَقَالَ قُرَّةُ عَيْنٍ وَ اللَّهِ وَ قَالَ إِذَا كَانَ ذَلِكَ فَاذْكُرْنِي عِنْدَهُ[1] .

(از منصور بن یونس بزرج نقل شده که او از امام صادق(ع) سؤال کرده راجع به شخصی که در نماز واجب تباکی نموده و سپس گریه می کند پس فرمود: به خدا قسم نور چشم است و فرمود هرگاه چنین بود پس مرا یاد کن نزد آن.)

4- بکاء اضطراری در نماز چه صورتی دارد؟

قول مشهور این است که بکاء اضطراری (غیراختیاری) هم مبطل است. بعضی گفته اند که مخالفی در آن شناخته نشده است دلیل آن هم اطلاق نصّ و فتوی می باشد. (بدون اینکه مقیّد شده باشد و حدیث رفع الاضطرار نمی تواند آن را مقیّد نماید از آنجا که حدیث رفع صلاحیت اثبات صحت ندارد و اگر چنین بود حکم به صحت می شد در مورد کسی که مضطر یا مکره باشد بر تکلّم در بین نماز در حالی که اینطور نیست بلی البته از حدیث رفع ارتفاع حرمت تکلیفیّه دانسته می شود بنابر قول به حرمت قطع فریضه.

امّا اینکه بعضی گفته اند بطلان اختصاص به حال اختیار دارد زیرا «اِنْ بَکی ...» که در روایت مزبور ذکر شده است ظهور در اختیار دارد قابل قبول نیست بلکه هردو حالت را شامل می شود.

5- حکم بکاء سهوی در نماز چیست؟

بکاء سهوی موجب بطلان نیست به دلیل حدیث لاتُعاد

6- چنانچه در نماز از خداوند امور دنیوی را طلب کند و جهت تذلّل در پیشگاه خداوند گریه کند تا حاجتش برآورده شود چه حکمی دارد؟

نظر مصنّف در این مورد بنابر اقوی صحت نماز است.

به دلیل اینکه مورد مزبور از آنچه نصّ و فتوی در آن ظهور دارد خارج است، زیرا نصّ و فتوی ظهور دارند در جایی که باعث بکاء فوات امر دنیوی و عدم حصول آن باشد بخلاف موردی که در کلام مصنّف است یعنی بکاء بخاطر تحصیل چیزی که فاقد آن است با تذلّل و طلب عطوفت از خداوندی که حلّ مشکلات تماماً به اراده و خواست اوست و این بکاء در حقیقت نوعی مناجات با ذات مقدس وی می باشد.

بعض اعاظم هم تعمیم می دهند این حکم را نسبت به بکاء بر مصائب امام حسین(ع) در اثناء نماز و آن را از امور اخروی شمرده اند.

مرحوم مصنّف هم در مسأله 43 از مبطلات نماز چنین آورده اند:

متن:

ربّما یقال بجواز البکاء عَلی سیّدالشهداءِ(ع) أرواحنا فداه فی ‌حال الصلاة و هو مشکل.

(بسا گفته شده که جایز است گریه بر سیدالشهداء(ع) در حال نماز و آن مشکل است.)

أقول:

هرچند گریه بر مصائب امام حسین(ع) از مصادیق (وَ إنْ ذَکَر میّتاً له) بوده و خروج موضوعی ندارد امّا از لحاظ حکمی می تواند استثناء باشد با توجه به اینکه بکاء بر آن حضرت از عبادات است بلکه ظاهر بعض روایات این است که گریه بر مصائب آن حضرت افضل از گریه به لحاظ خوف و خشیّت الهی می باشد در حالی که گریه از خوف خدا در نماز جایز بلکه مستحب می باشد.