موضوع: صلوة/مبطلات نماز /بررسی نصوص

در مقابل روایاتی ذکر شد صحیحه دوم جمیل ظاهراً معارض با آنها است.

صحیحه دوم جمیل:

وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) عَنْ قَوْلِ النَّاسِ فِي الصَّلَاةِ جَمَاعَةً حِينَ يُقْرَأُ فَاتِحَةُ الْكِتَابِ آمِينَ؟ قَالَ مَا أَحْسَنَهَا وَ اخْفِضِ الصَّوْتَ بِهَا[1] .

(جمیل گوید سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به مردم در نماز جماعت زمانی که فاتحة الکتاب خوانده می شود آمین می گویند؟ فرمود چه نیکوست و صدایت را پایین بیاور به آمین گفتن «آهسته اداء کن آنر ا».)

شرح:

این صحیحه حمل بر تقیّه می شود همانطور که شیخ و دیگران حمل بر تقیّه نموده اند به جهت موافقت با عامّه و اجماع اصحاب بر ترک عمل به آن.

أقول فتحصّل:

(1) اگر آمین را عمداً و به قصد جزئیت گفته شود نماز باطل است زیرا مصداق بارز زیادتی عمدی است اعم از اینکه بعد از حمد باشد یا موضع دیگر از نماز و نیز جهراً باشد یا سراً و همینطور امام یا مأموم یا منفرد بدیهی است که مناط در تمامی آنها متّحد می باشد.

(2) چنانچه آمین را به قصد جزئیّت نگوید بلکه قصدش دعا باشد از آن جهت که آمین به معنای اِستَجِب است و همانند معنایش دعا می باشد در صورتی که پس از حمد بگوید با توجه به نهی نسبت به آن در نصوص حرام است امّا مبطل نمی باشد.

شایان ذکر است که بعضی در این مورد گفته اند آمین اسم برای دعا می باشد و اسم غیر از مسمّی است که با این فرض آمین دعا نمی باشد و مصداق کلام آدمی است و طبعاً مبطل نماز خواهد بود.

(3) بر فرض که آمین بگوید امّا نه قصد جزئیت داشته باشد و نه قصد دعا مانند کسانی که اساساً عرب زبان نیستند و نسبت به معنای آن جهل دارند که در این صورت کلام آدمی محسوب می شود و سبب بطلان نماز خواهد بود.

و امّا مواردی که آمین گفتن بدون اشکال است و در کلام مصنّف آمده است:

(الف) لابَأسَ به فی غَیْرِ الْمَقامِ‌ ‌الْمَزْبُورِ بِقَصْدِ الدُّعاء

(چنانچه در جایی از نماز غیر از پایان سوره حمد به قصد دعا آمین بگوید اشکالی ندارد.)

به دلیل نصّ «کلّما ذکرت الله عزوجل و النّبی فهو من الصلوة.[2] »

(هرآنچه از ذکر خدا و پیامبر(ص) بگویی پس آن از نماز است.)

نصّی هم برخلاف آن نیست بلکه در نصوصی که ذکر شد نهی از آمین گفتن در موضع خاص یعنی بعد از حمد است.

(ب) لابَأس بِه مَعَ السَّهْوِ

به دلیل حدیث لاتُعاد که لزوم اعاده را منحصر به پنج مورد شمرده است و آمین گفتن از آن موارد نمی باشد.

(ج) فی حال الضَّرورَةِ

به دلیل عموم ادلّه تقیّه که مقتضای آن صحت عمل موافق با آن می باشد.

بل قَدْ یَجِبُ‌ ‌مَعَها وَ لَوْ تَرَکَها أثِمَ لکِن تَصِحُّ صَلاتُه عَلَی الأقوی.

شرح:

این مطلب در مبحث تکفیر در حال نماز و وجوب آن به لحاظ تقیّه گذشت و بیان شد که بر فرض مخالفت با تقیّه چه حکمی دارد و نماز چگونه خواهد بود.