موضوع: كتاب الصلاة/صلوة الجماعة /هیَ مِنَ الْمُسْتَحَبّاتِ

متن:

فَصْلٌ فی الْجَماعَة

وَ هیَ مِنَ الْمُسْتَحَبّاتِ الْأکیدَةِ فی جَمیعِ الْفَرائِض خُصوصاً اَلْیَوْمیَّةِ مِنْها‌ ‌وَ خُصُوصاً فِی الْأدائیَّةِ وَ لا سیّما فِی الصُّبْحِ وَ الْعِشائَیْن وَ خُصُوصاً لِجیرانِ‌ ‌الْمَسْجِد أوْ مَنْ یَسْمَعُ النِّداءَ وَ قَدْ وَرَدَ فی فَضْلِها وَ ذَمِّ تارِکِها مِنْ ضُرُوبِ‌ ‌التّأکیداتِ ما کادَ یَلْحَقُها بِالْواجِباتِ.

(و آن از مستحبات مؤکّده در همه واجبات است خصوصاً واجبات یومیّه و خصوصاً اداءِ آنها و مخصوصاً در صبح و مغرب و عشاء و خصوصاً برای همسایگان مسجد یا کسی که صدای اذان را می شنود و وارد شده است در فضل جماعت و مذمّت تارک آن از اقسام تأکیدات آنچه که نزدیک به آن است که ملحق به واجبات گردد.)

شرح:

استحباب مؤکّد جماعت در فرائض و خصوصاً نمازهای یومیّه از مواردی است که هیچ خلافی در آن نمی باشد و متفق علیه جمیع فقهاء بلکه از ضروریات دین شمرده شده است و سیره متشرعه متّصله به زمان معصومین(ع) اعم از رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بر آن اقامه گردیده است.

مرحوم علّامه در تذکره چنین اظهار داشته اند:

اَلْجُماعَةُ مَشْروعَةٌ فِی الصَّلَواتِ الْمَفْرُوضَةِ الْیَوْمیّة بِغَیْر خِلافٍ بَیْنَ الْعُلَماءِ کافَّةً وَ هیَ مِنْ جُمْلَةِ شَعائِرِ الْاِسْلام وَ عَلاماتِه وَ الْاَصْلُ فیه قَوْلُهُ تَعالی «وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ» وَ داوَمَ النَّبیُّ(ص) عَلی اِقامَتِها حَضَراً و سَفَراً وَ کَذا اَوْصیائَهُ وَ لَمْ یَزَلِ الْمُسْلِمُونَ یُواظِبونَ عَلَیْها بِلاخِلافٍ[1] .

(جماعت مشروع است در نمازهای واجب یومیّه بدون خلاف بین جمیع علماء و از جمله شعائر اسلام و علامات آن می باشد و اَصل آن «آیه شریفه 102 سوره نساء» می باشد که می فرماید (و چون «در هنگام خطر» بین ایشان بودی و برای آنها نماز برپا کردی، پس بایستی گروهی از آنان با تو به نماز برخیزند) و پیامبر(ص) بر اقامه جماعت در حضر و سفر مداومت داشتند و همچنین اوصیاء آن حضرت و پیوسته مسلمانان مواظبت نسبت به آن داشته اند بدون خلاف.)

و صاحب مدارک گویند:

وَ اَمّا تُأکُّدُ الْاِسْتِحْبابِ فی الصَّلوةِ الْمُرَتَّبَةِ «وَ هیَ الْیَوْمیّة» فَهُوَ مِنْ ضَرُوریّاتِ الدّین، قال اللهُ عَزَّوَجَلّ: وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ[2] .

(و امّا استحباب مؤکّد در نماز یومیّه که آن از ضروریات دین است، خداوند عزّوجلّ در سوره بقره آیه43 فرماید: و بپادارید نماز را و بپردازید زکوة را و رکوع کنید با رکوع کنندگان.)

نصوص مستفیضه در این باره وارد شده است که می توان گفت به حدّ تواتر می باشد.

صحیحه زراره و فضیل (در رابطه با استحباب به جماعت خواندن جمیع فرائض):

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَيْلِ قَالَا قُلْنَا لَهُ الصَّلَاةُ فِي جَمَاعَةٍ فَرِيضَةٌ هِيَ؟ فَقَالَ الصَّلَوَاتُ فَرِيضَةٌ وَ لَيْسَ الِاجْتِمَاعُ بِمَفْرُوضٍ فِي الصَّلَوَاتِ كُلِّهَا وَ لَكِنَّهَا سُنَّةٌ مَنْ تَرَكَهَا رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ[3] .

(زراره و فضیل گویند: گفتیم به او آیا نماز به جماعت واجب است؟ پس فرمود نمازها واجب است و به جماعت واجب نیست در نمازها. ولکن جماعت سنّت است، کسی که آن را ترک کند در حالیکه رویگردان از آن و از جماعت مؤمنین است بدون علّت و عذر پس نمازی برای او نمی باشد.)

توضیح:

جمله «و لکنّها سُنَّةٌ» بمثابه این است که گفته شود «الجماعَةُ سُنَّةٌ فی الصَّلَواتِ کُلِّها» این صحیحه دلالت دارد بر اینکه جماعت سنّت است در جمیع فرائض و از جمله قضاء آنها به مقتضای اطلاق بنایراین علاوه بر استحباب نمازهای اداء دلالت بر استحباب نماز قضاء هم دارد.

و امّا در خصوص نمازهای یومیّه و صبح و عشاء و جیران مسجد و کسی که ندا را می شنود نصوصی به این شرح وارد شده است:

روایت سکونی:

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) عَنْ أَبِيهِ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) مَنْ صَلَّي الْخَمْسَ فِي جَمَاعَةٍ فَظُنُّوا بِهِ خَيْراً[4] .

(سکونی از امام صادق(ع) نقل کرده که آن حضرت از پدرشان به نقل از رسول الله(ص) فرمود کسی که پنج نماز را به جماعت بخواند گمان خیر نسبت به او داشته باشید.)

مرسله صدوق:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ(ع) مَنْ صَلَّي الْغَدَاةَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ فِي جَمَاعَةٍ فَهُوَ فِي ذِمَّةِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَنْ ظَلَمَهُ فَإِنَّمَا يَظْلِمُ اللَّهَ وَ مَنْ حَقَّرَهُ فَإِنَّمَا يُحَقِّرُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ[5] .

(مرحوم صدوق از امام صادق(ع) نقل کرده است، کسی که نماز صبح و عشاء را به جماعت بخواند در ذمّه خداوند عزّوجلّ است و کسی که به او ظلم کند به خداوند ظلم کرده و کسی که او را تحقیر کند خداوند عزّوجلّ را تحقیر نموده است.)

روایت محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) أَنَّهُ قَالَ لَاصَلَاةَ لِمَنْ لَايَشْهَدُ الصَّلَاةَ مِنْ جِيرَانِ الْمَسْجِدِ إِلَّا مَرِيضٍ أَوْ مَشْغُولٍ[6] .

(محمد بن مسلم از امام باقر(ع) نقل کرده است که فرمود نمازی نیست برای کسی که از همسایگان مسجد است و در نماز جماعت حضور پیدا نمی کند مگر اینکه مریض بوده یا اشتغال به کاری داشته باشد.)

روایت زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) فِي حَدِيثٍ قَالَ قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ(ع) مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَمْ يُجِبْهُ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ[7] .

(زراره از امام باقر(ع) نقل کرده در حدیثی که امیرالمؤمنین فرمود کسی که ندای اذا را بشنود و بدون علت و عذر اجابت نکند نمازی برای او نمی باشد.)