موضوع: كتاب الصلاة/صلوة الجماعة /وجوب نوافل

متن:

وَ إن وَجَبَتْ‌ ‌بِالْعارِضِ بِنَذْرٍ أوْ نحوه.

(هرچند نوافل بنحو عارضی به وسیله نذر یا مثل آن واجب شده باشد.)

شرح:

بلاً گفتیم بجا آوردن نوافل اصلیّه به جماعت مشروع و جایز نیست و همچنین بیان کردیم مکلّف می تواند به نذر و مثل آن بجا آوردن نماز نافله را بر خود واجب کند چه دائماً و چه موقتاً و نذر وی منعقد می شود و نبایستی ترک کند.

اکنون دو نکته را یادآور می شویم:

1- چنانچه کسی نذر کند که نافله را به جماعت بخواند نذر وی منعقد نخواهد شد زیرا که منذور یعنی به جماعت خواندن نافله مشروع نیست و معلوم است که نذر به آنچه جایز نباشد تعلق نمی گیرد.

2- اگر کسی با نذر یا مثل آن خواندن نافله را بر خود واجب نموده است بازهم نمی تواند آن نافله منذوره را به جماعت بخواند.

زیرا صیغه نذر موجب نمی شود که منذور یعنی نماز نافله از طبیعت خودش تغییر یابد.

بنابراین صلاة نافله عنوانش نافله است هرچند بخاطر نذری که منعقد گردیده واجب است بجا آورده شود و لذا مثلاً گفته می شود نافله لیل بر وی واجب است و از آنجا که عنوان نافله همچنان بر آن صدق می کند عمومات منع جماعت نسبت به نافله شامل آن می شود.

متن:

حتّی صَلوةَ الغدیر عَلَی الْأقْوی.

(حتی نماز غدیر را هم بنابر اقوی به جماعت خواندن مشروع نیست.)

مرحوم صاحب جواهر از بعض فقهاء از جمله مرحوم مفید در مقنعه استحباب صلوة غدیر با جماعت را نقل نموده و از بعضی دیگر نقل کرده که قول مشهور همین است.

مرحوم مفید روایت مرسله ای را از حکایت فعل النّبی در روز غدیر نقل نموده است «انّه(ص) اَمَر بِاَنْ یُنادیَ بالصَّلوةِ جامِعَةٌ فاَجْتَمَعوا رَکْعَتَیْن ثُمَّ رَقی المنبر ...»

(پیامبر(ص) امر فرمود ندا شود به الصّلوة جامعه پس اجتماع کردند و دو رکعت بجا آوردند سپس آن حضرت به منبر رفت.)

این روایت مرسله است و طبعاً ضعیف محسوب می شود.

عمل مشهور اصحاب نسبت به آن هم ثابت نیست که در نتیجه منجبر ضعف روایت گردد.

بعضی هم گفته اند امر به الصّلوة جامعه اعم از اقامه جماعت است پس شاید همه نماز خوانده باشند امّا فرادی که البته خلاف ظاهر می باشد.

امّا کسانی که معتقدند احادیث من بَلَغ ... روایت ضعیفه را به منزله صحیحه قرار داده و حجیت می یابد، طبعاً به روایت مرسله منقول از مرحوم مفید عمل نموده و به جماعت خواندن صلاة غدیر را مستحب می دانند.

ولکن بعضی احادیث من بلغ ... را ارشاد به حکم عقل می دانند از حسن انقیاد و اینکه اگر به کسی خبری برسد راجع به ثوابی در عملی از پیامبر(ص) پس او انجام دهد حکایت از انقیاد و اطاعت او نسبت به امر خدا و رسول می کند پس شاید خداوند به فضل خویش با او معامله کند و به او ثواب عطا نماید در این صورت حکم به استحباب جماعت در مثل صلاة الغدیر نخواهد بود زیرا ضعف بر جای خود است و مطلقات عدم جواز جماعت در نافله بر آن حاکم خواهد بود.

متن:

إلّا فی صَلوة الاستسقاء.

(مگر در نماز طلب باران.)

شرح:

در مورد نماز طلب باران دلیل استثناء و طبعاً استحباب آن به جماعت نصوصی است که از جمله آنها:

صحیحه هشام بن الحکم:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الِاسْتِسْقَاءِ فَقَالَ مِثْلُ صَلَاةِ الْعِيدَيْنِ يُقْرَأُ فِيهَا وَ يُكَبَّرُ فِيهَا (كَمَا يُقْرَأُ وَ يُكَبَّرُ فِيهَا) يَخْرُجُ الْإِمَامُ فَيَبْرُزُ إِلَي مَكَانٍ نَظِيفٍ فِي سَكِينَةٍ وَ وَقَارٍ وَ خُشُوعٍ وَ مَسْكَنَةٍ وَ يَبْرُزُ مَعَهُ النَّاسُ فَيَحْمَدُاللَّهَ وَ يُمَجِّدُهُ وَ يُثْنِي عَلَيْهِ وَ يَجْتَهِدُ فِي الدُّعَاءِ وَ يُكْثِرُ مِنَ التَّسْبِيحِ وَ التَّهْلِيلِ وَ التَّكْبِيرِ وَ يُصَلِّي مِثْلَ صَلَاةِ الْعِيدَيْنِ رَكْعَتَيْنِ فِي دُعَاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ وَ اجْتِهَادٍ فَإِذَا سَلَّمَ الْإِمَامُ قَلَبَ ثَوْبَهُ وَ جَعَلَ الْجَانِبَ الَّذِي عَلَي الْمَنْكِبِ الْأَيْمَنِ عَلَي الْمَنْكِبِ الْأَيْسَرِ وَ الَّذِي عَلَي الْأَيْسَرِ عَلَي الْأَيْمَنِ فَإِنَّ النَّبِيَّ(ص) كَذَلِكَ صَنَعَ[1] .

(هشام بن حکم از امام صادق(ع) نقل کرده است که سؤال کردم از آن حضرت راجع به نماز استسقاء پس فرمود مانند نماز عیدین قرائت می کند و تکبیر گوید در آن «همانگونه که قرائت و تکبیر گوید در آن» امام خارج می شود پس در مکانی نظیف با سکینه و وقار و خشوع و تواضع و مردم به همراه او پس حمد و تمجید و ثنای الهی بجا آورده و سعی در دعا می کند و زیاد تسبیح و تهلیل می گوید و دو رکعت نماز مانند نماز عیدین بجا می آورد در دعاء و درخواست و جدیّت و هرگاه امام سلام داد لباس خود را وارونه می کند و طرفی را که بر دوش راست است بر دوش چپ و طرفی را که بر دوش چپ است بر دوش راست قرار می دهد پیامبراکرم(ص) چنین انجام دادند.)