موضوع: كتاب الصلاة/صلوة الجماعة /بررسی اقوال

مرحوم مصنّف در ادامه متن متذکّر شده اند که اقوی جواز مساوات بین امام و مأموم است هرچند احوط تأخّر مأموم از امام می باشد. ظاهر کلام ایشان چنین است که مساوات مطلقا جایز است اعم از اینکه مأموم واحد باشد یا بیش از آن.

مرحوم صاحب جواهر این نظر را قول مشهور دانسته اند:

ذَهَبَ المشهور اِلی جوازِ مُساواةِ الْمَأمُومِ لِلْاِمامِ مطلقاً[1] .

(مشهور قائل به جواز مساوات مأموم با امام مطلقا می باشد.)

به خلاف صاحب حدائق که قائل به وجوب مساوات شده اند در صورتی که مأموم واحد باشد و وجوب تأخّر مأمومین در فرضی که بیشتر از واحد یوده باشند.

صاحب مدارک:

یَجُوزُ مُساواةُ الْاِمامِ وَ الْمَأْمُومِ فی الْمَوْقِف وَ بِه قَطَعَ الْاَصْحابَ وَ حَکی فیه العَلّامَةُ فی التّذْکِرَةِ الْاِجماع وَ نَقَلَ عَنْ ظاهِرِ ابْنِ اِدْریس اَنَّه اعْتَبَرَ تَأخُّرُ المَأموم وَ لَمْ یَکتَفِ بِالتَّساوی وَ هُوَ مَدْفُوعٌ بِالْاَصْلِ السّالِمِ مِنَ الْمُعارض و صحیحةُ مُحَمّد بن مُسْلم و حَسَنَةِ زُراره[2] .

(و جایز است مساوات امام و مأموم در محل ایستادن و اصحاب به طور قطع قائل به آن شده اند و علّامه در تذکره نقل اجماع نموده است و نقل کرده است از ظاهر کلام ابن ادریس که تأخّر مأموم از امام را معتبر دانسته و به تساوی اکتفاء ننموده است و آن مدفوع است به دلیل اصلی که سالم از معارض می باشد و صحیحه محمد بن مسلم و حسنه زراره.)

صحیحه محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا(ع) قَالَ الرَّجُلَانِ يَؤُمُّ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ يَقُومُ عَنْ يَمِينِهِ فَإِنْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ قَامُوا خَلْفَهُ[3] .

(محمد بن مسلم از یکی از دو امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود دو نفر که یکی از آنها اقتداء می کند به دیگری بایستد طرف راست وی پس اگر بیشتر از این باشند بایستند پشت سر وی.)

صحیحه زراره:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ فِي حَدِيثٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ(ع) الرَّجُلَانِ يَكُونَانِ جَمَاعَةً فَقَالَ نَعَمْ وَ يَقُومُ الرَّجُلُ عَنْ يَمِينِ الْإِمَامِ[4] .

(زراره در حدیثی گوید، گفتم به امام صادق(ع) آیا دو نفر می شود جماعت تشکیل دهند آن حضرت فرمود بلی و آن مرد می ایستد طرف راست امام.)

از صحیحه اوّل و دوم استفاده می شود که اگر مأموم یک نفر است بایستی طرف راست امام قرار بگیرد و مستفاد از صحیحه اوّل آن است که اگر مأموم بیش از یک نفر و متعدد است بایستی پشت سر امام و متأخّر از وی قرار گیرد.

اکنون صحیحه ابی الصباح را ملاحظه می کنیم:

صحیحه ابی الصباح:

وَ عَنْهُ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) عَنِ الرَّجُلِ يَقُومُ فِي الصَّفِّ وَحْدَهُ فَقَالَ لَابَأْسَ إِنَّمَا يَبْدُو وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ[5] .

(ابی الصّباح گوید سؤال کردم از امام صادق(ع) راجع به مردی که می ایستد در صفّ به تنهایی پس فرمود اشکالی ندارد صف آشکار می شود یکی بعد از یکی.)

ظاهر این صحیحه آن است که جایز است مأموم واحد پشت سر امام قرار گیرد.

اقول:

جمع بین این صحیحه و نظائر آن با دو صحیحه قبلی آن است که اگر مأموم یک نفر باشد مخیّر است پشت سر امام بایستد یا مساوی او هرچند بهتر است مساوی و طرف راست وی قرار گیرد.

امّا در صورتی که مأمومین بیش از یک نفر باشند پشت سر امام بایستند.