درس اصول استاد حمید درایتی

موضوع: المطلق و المقيد/اعتبارات ماهيات /مختار مرحوم اصفهانی

نكته

با در نظر گرفتن انقسامات ماهيت در كلام مرحوم اصفهانى، ذات المعنى را نمى توان نوع پنجمى از اعتبارات دانست، بنابراين نسبت به اين مختار ايشان كه موضوع له اسم جنس ذات المعنى دانست، دو احتمال وجود دارد :

    • موضوع له اسم جنس همان ماهيت لابشرط قسمى است.

    • موضوع له اسم جنس همان ماهيت مهملة است كه به صورت لابشرط قسمى لحاظ شده است.

به نظر مى رسد مراد مرحوم اصفهانى همان وجه دوم است بدين شرح كه اگر در ماهيت مهملة، عدم لحاظ زائد بر ذات و ذاتيات ملاحظه شود قطعا قابل تطبيق بر اعتبارات سه گانه (بشرط شئ و بشرط لا و لابشرط) نخواهد داشت زيرا الماهية من حيث هى ليست إلّا هى لا موجودة و لا معدومة، اما اگر در ماهيت مهملة اقتصار نظر بر ذات و ذاتيات، قيد ملحوظ دانسته نشود تا قابل انقسام به اعتبارات سه گانه و موضوع براى محمولات غير ذاتيات نباشد بلكه قصر نظر مربوط به كيفيت لحاظ باشد كه با توجه به ملاحظه نكردن عدم لحاظ زائد بر ذات و ذاتيات (لابشرط قسمى) در اين ماهيت، جامع اعتبارات سه گانه خواهد بود.

ظاهرا كلام مرحوم صدر در شرح مختار مرحوم اصفهانى است هرچند اشكالاتى بر كلام ايشان نيز مطرح نموديم. مضافا به اينكه مرحوم صدر ادعا كردند كه موضوع له اسم جنس، ماهيت لابشرط قسمى است و ماهيت لابشرط قسمى جامع بين بشرط شئ و بشرط لا در خارج مى باشد لكن ما به دنبال ماهيتى بوديم كه جامع بين هر سه اعتبار (بشرط شئ و بشرط لا و لابشرط) باشد.