1- بررسی سندی روایات دال بر مطهریت آب مطلق

در مرسله صدوق آمده «وَ قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع‌- كُلُّ مَاءٍ طَاهِرٌ إِلَّا مَا عَلِمْتَ‌ أَنَّهُ‌ قَذِر»[1] مضمون همین روایت در کافی به صورت مسند آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْمُنْشِدِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَاءُ كُلُّهُ طَاهِرٌ حَتَّى يُعْلَمَ‌ أَنَّهُ‌ قَذِر»[2] همینطور با سند دیگر «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى وَ غَيْرُهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ اللُّؤْلُؤِيِّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ الْمَاءُ كُلُّهُ طَاهِرٌ حَتَّى يُعْلَمَ‌ أَنَّهُ‌ قَذِر»[3] منظور از محمد بن یحیی، محمد بن یحیی العطار قمی است که ثقه است. محمد بن احمد نیز ثقه است. حسن بن حسین لؤلؤیّ نیز ثقه است.مراد از باسناده معلوم نیست که سند کیست ولی مرسله بودن روایت ضربه نمی زند چرا که مبنای ما در مورد کتاب کافی این است که نیاز به بررسی سندی ندارد و روایات کافی حجت است چرا که خودش به عنوان یک ثقه شهادت داده به اینکه این روایات حجت و صادر از معصوم علیه السلام است. این روایت فقط طاهریت را ثابت می کند ولی در مورد مطهریت مطلبی بیان نکرده است.

در روایت دیگر آمده «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَاءُ يُطَهِّرُ وَ لَا يُطَهَّر»[4] مرحوم کلینی و ابراهیم بن هاشم و پدرش ثقه هستند. نوفلی را بعضی ثقه می دانند هرچند تضعیفاتی نسبت به او وارد شده است. ولی همانطور که گفتیم روایات کافی معتبر است.

این روایت، مطهریت ماء را می رساند. قسمت ذیل حدیث «وَ لَا يُطَهَّر» ظاهرش این است که می گوید اگر آب نجس شد، طاهر نیم شود در حالی که می دانیم وقتی آب نجس شد می توان آن را پاک کرد مثلا به کر وصل شود. این قسمت روایت مشکل فقه الحدیثی دارد. اگر قائل به حجیت تبعیض در روایت شویم، این قسمت روایت را کنار می زنیم.

روایت دیگر مرسله صدوق است «وَ قَالَ الصَّادِقُ ع- كَانَ بَنُو إِسْرَائِيلَ إِذَا أَصَابَ أَحَدَهُمْ قَطْرَةُ بَوْلٍ قَرَضُوا لُحُومَهُمْ بِالْمَقَارِيضِ‌ وَ قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْكُمْ بِأَوْسَعِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ جَعَلَ لَكُمُ الْمَاءَ طَهُوراً فَانْظُرُوا كَيْفَ تَكُونُون‌»[5] است.

2- حجیت مراسیل صدوق

در مورد مراسیل شیخ صدوق سه نظر وجود دارد:

    1. مراسیل او مانند مراسیل ابن ابی عمیر حجت است. این نظر شیخ بهائی و تابعین ایشان است. گفته اند شیخ صدوق روایاتی که بین خودش و خدا حجت می دانسته ذکر کرده است. هیمنطور ایشان روایاتی که مرسل بوده را کنار گذاشته است و دیگر اینکه ایشان به روایات شاذ اعتنا نمی کرده. از آنجا که ایشان به وثوق صدوری اهمیت داده است و از ملاکهای وثوق صدوری کنار گذاشتن روایاتی است که راویان آن ضعیف است در نتیجه مراسیل او حجت می شود.

    2. مرحوم خویی مرسلات شیخ صدوق را حجت نمی داند.

    3. بعضی مانند مرحوم امام قائل به تفصیل شده اند و مرسلات جزمی صدوق- که با تعبیر «قال» استفاده شده- را حجت می دانند ولی مرسلات غیر جزمی -مثل اینکه گفته «روی»-را حجت نمی دانند. گفته اند ایشان عالمی رجالی است برتر از نجاشی و شیخ طوسی، در نتیجه مرسلات ایشان گویای توثیق راوی است. ثالثا ایشان اهل اجتهاد به معنای متعارف نزد اصولیین نبوده لذا کار او حدسی نیست بلکه اخبار از حس است. دیگر اینکه مرسلات او مانند مرسلات ابن ابی عمیر است. همینطور مرسلات او مانند مسانید اوست بلکه چه بسا برتر از مسانید او باشد.

ما گفتیم طبق اینکه حجیت خبر به بنای عقلا باشد و حجیت اخبار از باب توثیق به صدور باشد نتیجه اش این است که مرسلات شیخ صدوق حجت است.

همین روایت به صورت مسند در تهذیب شیخ طوسی آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: كَانُوا بَنُو إِسْرَائِيلَ إِذَا أَصَابَ أَحَدَهُمْ قَطْرَةُ بَوْلٍ قَرَضُوا لُحُومَهُمْ بِالْمَقَارِيضِ‌ وَ قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ بِأَوْسَعِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ جَعَلَ لَكُمُ الْمَاءَ طَهُوراً فَانْظُرُوا كَيْفَ تَكُونُون‌»[6] سند شیخ طوسی به محمد بن احمد تصحیح شده است. تصحیح دو معنا دارد یکی به این معنا که نسبت صحت داده اند. دیگر اینکه روایت ایرادی داشته و آن را اصلاح کرده اند. محمد بن احمد ثقه است. یعقوب بن یزید و پدر او را در جلسه قبل گفتیم ثقه است. داود بن فرقد نیزگفته اند ثقه است. همه روات عدل امامی هستند در نتیجه روایت صحیح است و مفادش طاهریت و مطهریت آب است.