درس خارج فقه استاد لطف‌الله دژکام
1402/08/08
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: المیاه /کتاب الطهاره /المختصر النافع
خلاصه مباحث گذشته:
بحث در طاهریت و مطهریت آب مطلق بود. ادله مسأله کتاب و سنت و اجماع بود که مطرح شد.
حکم طهور بودن آب مطلق در زمان پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم، بین مردم جا افتاده بوده و مردم آن را می دانستند و حکمی بوده که از صدر اسلام فهمیده شده است.
روایات دال بر طاهریت و مطهریت آب مطلق قریب به تواتر است. گفتیم روایات بعضی خصوص طاهریت را می رساند و بعضی از آنها علاوه بر طاهر بودن، مطهریت را نیز می رساند.
1- مطالبی پیرامون اجماع
با توجه به بحث اجماع، این سوال پیش می آید که اجماع چگونه کاشف از رأی معصوم است. حضرت آیت الله مکارم فرموده اند «الإجماع عند الأصحاب ولهم في حجّيته مسالك أربعة:المسلك الأوّل: الإجماع الدخولي،المسلك الثاني: الإجماع اللطفي،المسلك الثالث: الإجماع التشرّفي،المسلك الرابع: الإجماع الحدسي»[1] ایشان این مطلب را در فصل اول کتاب مطرح کرده است. بعضی از فقها این اقسام را زیرمجموعه اجماع منقول می دانند ولی ایشان مطلق اجماع را اینگونه مطرح کرده اند و در فصل بعد در مورد اجماع منقول مطالبی را بیان می کنند.
تحصیل اجماع در تمام اعصار خیلی دشوار است. شیخ انصاری فرموده در اجماع، اجتماع علمای یک عصر شرط است[2] . اگر در اجماع نظر علمای یک عصر شرط باشد تحصیل آن راحت تر است. مثلا قاعده لطف می خواهد بگوید در یک عصر نظرها یکی باشد کفایت می کند.
اجماع چگونه کشف از رأی معصوم می کند. چگونه علم پیدا می کنیم که نظر معصوم چیست؟ در اجماع دخولی علم اجمالی پیدا می کنیم نظر معصوم در نظر مجمعین است. از طریق لطف نیز می توان گفت با توجه به اتفاق نظر فقها نظر معصوم همین است. شیخ طوسی وقتی می گفته اجماع لطفی حجت است، یعنی من از قاعده لطف علم پیدا می کنم نظر معصوم همین است. اجماع حدسی نیز کشف می کند نظر معصوم را یعنی وقتی می بینم که علما اتفاق کرده اند حدس می زنم نظر معصوم را. در هرکدام از موارد اگر برای کسی اجماع حجت شد، ملازمه بین اجماع علما و قول معصوم باید قطعا ثابت شود تا بتوانید فتوا دهید.
