موضوع: المیاه /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در روایات دال بر نجاست آب بوسیله تغییر لونی بود. گفتیم روایاتی که بتواند مستند باشد و حجیت داشته باشد، کم است.

گفته اند حدیث صحیحی در کتاب بصائر الدرجات محمد بن حسن صفار قمی است که دال بر مطلب است. جواهر و مصباح الفقیه و تنقیح این روایت را صحیح دانسته اند.

1- روایات دال بر نجاست آب در صورت تغییر لونی

در روایت آمده «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِي بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ يَعْنِي الْبَرْمَكِيَّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: أَتَيْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ إِنْ شِئْتَ فَسَلْ يَا شِهَابُ وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْنَاكَ بِمَا جِئْتَ لَهُ قُلْتُ أَخْبِرْنِي قَالَ جِئْتَ تَسْأَلُنِي عَنِ الْغَدِيرِ يَكُونُ فِي جَانِبِهِ الْجِيفَةُ أَتَوَضَّأُ مِنْهُ أَوْ لَا قَالَ نَعَمْ قَالَ تَوَضَّأْ مِنَ الْجَانِبِ الْآخَرِ إِلَّا أَنْ يَغْلِبَ الْمَاءَ الرِّيحُ فَيُنْتِنَ وَ جِئْتَ تَسْأَلُ عَنِ الْمَاءِ الرَّاكِدِ مِنَ الْكُرِّ مِمَّا لَمْ يَكُنْ فِيهِ تَغَيُّرٌ أَوْ رِيحٌ غَالِبَةٌ قُلْتُ فَمَا التَّغَيُّرُ قَالَ الصُّفْرَةُ فَتَوَضَّأْ مِنْهُ وَ كُلُّ مَا غَلَبَ عَلَيْهِ كَثْرَةُ الْمَاءِ فَهُوَ طَاهِرٌ»[1] این که گفته محمد بن حسن صفار از کتاب بصائر، به این خاطر است که او راوی است ممکن است از کتاب دیگری مثل کافی نقل کند. محمد بن اسماعیل چون متعدد است، گفته منظور برمکی است. او از موثقین است. علی بن حکم و شهاب بن عبد ربه نیز از موثقین هستند. کتاب بصائر کتاب کلامی است نه فقهی و در مورد مقامات ائمه علیهم السلام است.

این روایت تغییر لونی را مطرح کرده چرا که فرموده «قُلْتُ فَمَا التَّغَيُّرُ قَالَ الصُّفْرَةُ» واسطه صفار تا صاحب وسائل یعنی شیخ حر عاملی باید بررسی شود تا معلوم شود کتاب چطور بدست شیخ حر رسیده است.

2- بررسی طریق شیخ حر عاملی به کتاب بصائر الدرجات

کتاب وسائل خاتمه ای دارد که در آن فرموده «في ذكر الكتب المعتمدة التي نقلت منها أحاديث هذا الكتاب، و شهد بصحتها مؤلفوها و غيرهم، و قامت القرائن على ثبوتها، و تواترت عن مؤلفيها، أو علمت صحة نسبتها إليهم، بحيث لم يبق فيها شكّ و لا ريب.كوجودها بخطوط أكابر العلماء.و تكرر ذكرها في مصنفاتهم.و شهادتهم بنسبتها.و موافقة مضامينها لروايات الكتب المتواترة.أو نقلها بخبر واحد محفوف بالقرينة.و غير ذلك...... كتاب بصائر الدرجات: للشيخ، الثقة، الصدوق، محمد بن الحسن؛ الصفار.و هي نسختان: كبرى، و صغرى»[2] کتاب بصائر از کتبی نیست که قرینه بر ثبوت آن داشته باشیم. همچنین از کتب متواتره نیست. پس جزء کتبی است که صاحب وسائل به آنها علم داشته است. علم پیدا کردن صاحب وسائل، اگر اجتهادی باشد برای ما حجیت ندارد. باید این علم برای ما حاصل شود تا برای ما حجت باشد. اگر علم او حسی باشد برای ما نیز حجت است. نسخه بصائر الدرجات را غالبا گفته اند وجاده ای است. پس هرچند ممکن است روایت صحیحه باشد ولی سند ما به بصائر الدرجات نیز باید صحیح باشد. از وجاده ای بودن برای ما صحت انتساب ثابت نمی شود. لکن اجماع داریم بر نجاست آب بوسیله تغییر لونی. اگر این اجماع ثابت شد کافی است برای مطلب ولی با این روایت نمی توانیم به مطلب برسیم به خاطر اینکه سند به کتاب بصائر نداریم.