درس خارج فقه استاد لطف‌الله دژکام
1402/09/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: المیاه /کتاب الطهاره /المختصر النافع
خلاصه مباحث گذشته:
بحث ما در این بود که آب جاری با برخورد با نجاست نجس نمی شود. این مسأله از بعضی از روایات استفاده می شود. روایاتی را از کتاب وسائل بررسی کردیم.
1- روایات دال بر عدم نجاست آب جاری در صورت برخورد با نجس
در روایت آمده است «وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَمُرُّ بِالْمَيْتَةِ فِي الْمَاءِ قَالَ يَتَوَضَّأُ مِنَ النَّاحِيَةِ الَّتِي لَيْسَ فِيهَا الْمَيْتَة»[1] در خصوص سماعه گفتیم مباحثی هست ولی توثیق دارد. مضمره بودن روایت آن را تضعیف نمی کند چرا که او از غیر معصوم نقل نمی کند. ظاهر این روایت در مورد آب است نه آب جاری. صاحب وسائل می فرماید «أَقُولُ: حَمَلَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَائِنَا عَلَى الْجَارِي وَ الْكُرِّ مِنَ الرَّاكِدِ وَ يَأْتِي مَا يَدُلُّ عَلَى ذَلِك»
در روایت دیگر آورده «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ اَلْهَيْثَمِ بْنِ أَبِي مَسْرُوقٍ عَنِ اَلْحَكَمِ بْنِ مِسْكِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: لَوْ أَنَّ مِيزَابَيْنِ سَالاَ أَحَدُهُمَا مِيزَابُ بَوْلٍ وَ الْآخَرُ مِيزَابُ مَاءٍ فَاخْتَلَطَا ثُمَّ أَصَابَكَ مَا كَانَ بِهِ بَأْسٌ» قبلا در مورد «عده من اصحابنا» صحبت کرده ایم. مرحوم کلینی در مقدمه کافی[2] فرموده اند برای تعیین اینکه مراد از عده کیست به مابعد این کلام نگاه کنید تا معلوم شود مراد از عده کیست. ایشان فرموده از یکی از این سه نفر نقل می کنم و مراد از عده، عده یکی از اینهاست: احمد بن محمد بن عیسی، احمد بن محمد بن خالد برقی، سهل بن زیاد. عده احمد بن محمد بن عیسی و احمد بن محمد بن خالد مشکلی ندارد چرا که خودشان یکی از اینها هستند و ثقه اند. سهل بن زیاد خودش مورد بحث است و اختلافی است. هیثم بن ابی مسروق و حکم بن مسکین نیز توثیق شده است. محمد بن مروان مشترک است و هیچکدامشان وثاقت ندارند در نتیجه روایت ضعیف است. مرحوم کلینی خودش گفته این روایاتی که نقل می کنم، حجت هستند و کاری با سند ندارد.
روایت می گوید اگر دو ناودان باشد که از یکی از آنها بول می آید واز دیگری آب وقتی که با هم مختلط شدند و مقداری از آن بعد از اختلاط به لباس شخص برخورد می کند، حضرت فرمودند اشکالی ندارد. ظاهر میزاب این است که آبی که می آید آب باران است. حکم آب باران، حکم آب جاری است. این آب اختلاط شده با بول و بر آن غالب شده است و حضرت حکم به پاکی داده اند. صاحب وسائل فرموده «أَقُولُ: الْمَاءُ هُنَا وَ إِنْ كَانَ مُطْلَقاً إِلاَّ أَنَّ أَقْوَى أَفْرَادِهِ وَ أَوْلاَهَا بِهَذَا الْحُكْمِ الْمَاءُ الْجَارِي وَ يَأْتِي مَا يَدُلُّ عَلَى ذَلِكَ فِي أَحَادِيثِ مَاءِ الْحَمَّامِ وَ مَاءِ الْمَطَرِ وَ مَاءِ الْبِئْرِ وَ غَيْرِ ذَلِك»
مرحوم علامه حلی فرموده آب جاری باید کر باشد تا با ملاقات نجس، نجس نشود در حالی که مشهور فقها فرموده اند آب جاری با برخورد با نجس، نجس نمی شود اعم از اینکه کر باشد یا قلیل.
