موضوع: ماهیت قرارداد بین پزشک و بیمار /فقه پزشکی /مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در ماهیت رابطه بین پزشک و بیمار بود.

1- اشکال به اجاره بودن ماهیت قرارداد بین پزشک و بیمار

گفتیم این ارتباط یک قرارداد وعقد است. گفتیم این قرارداد می تواند اجاره باشد ولی اجاره معاطاتی؛ به دلیل اینکه قرارداد لفظی و کتبی بین پزشک و بیمار نیست. اشکالاتی که به این ادعا شد، بیان شد. مهم ترین اشکال این بود که اجاره عقد لازم از طرفین است اما از آئین نامه پزشکان استفاده می شود، که قرارداد بین پزشک و بیمار از ناحیه پزشک لازم است ولی از ناحیه بیمار جایز است.

1.1- جواب محقق داماد به اشکال

محقق داماد قائل به این است که عقد بین پزشک و بیمار لازم از طرفین است. به نظر ما نیز می رسد که عقد باید از طرفین لازم باشد ولی استدلالی که محقق داماد فرموده اند را کافی نمی دانیم.

استدلالی که ایشان ذکر کرده این است که موضوع قرارداد بین پزشک و بیمار حفظ جان است و حفظ جان واجب است. هم پزشک که می خواهد حفظ جان دیگری کند، قرارداد بر او لازم است و هم بیمار که می خواهد حفظ جان خودش را بکند این قرارداد بر او لازم است.

این بیان صحیح نیست به دلیل اینکه همه مراجعات به پزشک برای حفظ جان نیست. حفظ جان نمی تواند، دلیل بر لزوم از طرفین باشد. باید دلیل لزوم عقد به گونه ای باشد که شامل همه موارد باشد. پس این دلیل محقق داماد صحیح نیست.

ماهیتا این قرارداد اجاره است. اگر این قرارداد، قرارداد اجاره است اینکه طرفین به چه چیزی ملزم می شوند با این بیان محقق داماد اگر حفظ جان بر شما واجب باشد، باید تسلیم پزشک باشید در حالی که ما می خواهیم بگوییم بیمار می تواند به این دستور پزشک عمل کند و می تواند عمل نکند.

1.2- نظر استاد در مسأله

به نظر ما ماهیت این قرارداد اجاره است، اجاره خوردن دارو را بر شما واجب نمی کند ولی پرداخت حق ویزیت را واجب می کند. کسانی که گفته اند لازم است، می خواهند بگویند عمل کردن به دستور پزشک واجب است در حالی که محل بحث ما عمل کردن به دستور پزشک نیست. در این قرارداد درمانی به پزشک می گوییم حق ویزیت را بگیر و پیشنهادات را بگو ولی من ملتزم نیستم که هرچه گفتی عمل کنم.

مقتضای قراداد را باید در نظر گرفت و بعد حکم به لزوم کرد. به نظر ما مقتضای قراداد این است که پزشک معاینه کند و آن عمل درمانی که در قرارداد می گوییم به عنوان خدمت ارائه کند اعم از نوشتن نسخه، آمپول زدن و ... و تعهد بیمار این است که اجرت را بپردازد. اما اینکه بیمار باید طبق دستور پزشک عمل کند، در متن قرارداد نیست.

قبل از اینکه پزشک شما را معالجه کند، حق ویزیت را می پردازید. پس از طرف بیمار، لازم است نه جایز. بنابراین قرارداد بین پزشک و بیمار اجاره معاطاتی است و از هر دو طرف لازم است. اما اگر کسی بگوید اگر لازم است چرا به حرف پزشک عمل نمی کند می گوییم چون در قرارداد این نبوده که به توصیه دکتر عمل کند.

2- شک در لازم بودن یا جایز بودن قرارداد

اگر شک کنیم که آیا قراردادی لازم است یا جایز، مثلا نمی دانید صلح عقد لازم است یا جایز، آیا اصلی وجود دارد که طبق آن اصل، لزوم یا جواز را ثابت کنیم. ما اصلی به نام اصاله اللزوم درست کردیم. اگر شک کردیم به اصاله اللزوم رجوع می کنیم.

البته ما به این اصل نیاز نداریم بعد از اینکه گفتیم این عقد از جانب هر دو طرف لازم است.

نکته ای که باید تذکر داده شود اینست که وقتی دکتر برای بیمار مثلا یک عکس یا آزمایش می نویسد، وقتی بیمار به آزمایشگاه رجوع می کند اینجا نیاز به قرارداد جدید دارد. یا اینکه برای رادیولوژی قرارداد جدید می خواهد.