موضوع: ماهیت رابطه قرارداد بین پزشک و بیمار /فقه پزشکی /مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

در جلسه گذشته بیان شد که در مورد عقدی که شک در جواز یا لزوم آن داشتیم با توجه به قاعده اصاله الزوم فرض لزوم آن عقد می کنیم. سه دلیل را بیان کردیم. بنای عقلا و بعضی آیات و روایات.

1- بررسی ادله اصاله الزوم

1.1- دلیل چهارم : استصحاب

آیا از استصحاب نیز می توان به عنوان دلیل حجیت اصاله الزوم استفاده کرد؟ یعنی وظیفه عملی ما در مورد شک در لزوم این است که با آن معامله عقد لازم بکنیم. بعضی گفته اند می توان از استصحاب کمک گرفت.

1.1.1- مورد استصحاب

بحث شده که ما چه چیزی را استصحاب می‌کنیم؟ در معامله ای که شکل گرفته آیا لزوم بوده که آن را استصحاب کنیم. اگر لزوم را استصحاب نمی کنیم و چیز دیگری را استصحاب می کنیم آیا اصل مثبت نمی شود؟ آیا این استصحاب یک استصحاب جزئی و شخصی است یا کلی؟

شیخ انصاری می فرمایند استصحاب یک حکم خاصی است که آن حکم در خارج به واسطه عقدی از جانب شارع قرار داده شده است و ما آن حکم خاص را استصحاب می کنیم.

مرحوم نائینی می فرماید استصحاب کلی است .

بحث دیگر این است که استصحاب را کجا حجت می دانید آیا در شک در مقتضی حجت است یا شک در رافع یا هردو. اختلاف دیدگاه وجود دارد. مرحوم آخوند به شیخ انصاری اشکال کرده به اینکه شما می گویید شک در مقتضی حجت نیست اینجا چطور استصحاب جاری می کنید.

بحث دیگر اینکه اقوالی وجود دارد که استصحاب در شبهات حکمیه را حجت نمی داند و فقط شک در مقتضی را حجت می داند. بحث دیگر اینکه اگر استصحاب در شبهات موضوعیه فقط حجت باشد، اینجا شبهه حکمیه است و استصحاب جاری نمی شود.

1.1.2- تصویر استصحاب لزوم

فقها می فرمایند در هر مبادله ای که انجام می دهید اگر خریدار باشید مالک عین می شوید و در مقابل آن پولی را به فروشنده می دهید و این مالکیت به واسطه عقد برای خریدار ایجاد شده است حال اگر فروشنده یک طرفه بگوید فسخت آیا این ملکیت از بین می رود؟ یعنی مالکیتی که سابقا ایجاد شده است، الان شک در بقاء آن داریم .پس مالکیتی موجود شده و شک در بقای آن داریم. اگر باقی باشد عقد لازم است و اگر باقی نباشد، عقد لازم نیست. اینجا استصحاب بقای آن را می کنیم و می گوییم عقد لازم است.

یا در اجاره مستاجر به وسیله عقد، مالک منفعت عین می شود حال اگر موجر یک طرفه عقد را بخواهد فسخ بکند آیا مالکیت منفعت از بین می رود؟

ما نحن فیه نیز از سنخ اجاره است یعنی وقتی پزشکی را به خدمت می گیریم در واقع مالک آن خدمت شده ایم به حسب دقت فقهی و حقوقی حال اگر یک طرفه فسخ شد آیا این فسخ مالکیت را از بین می برد؟ برای بیمار حق ایجاد شده حال اگر پزشک بگوید فسخ کردم این حق از بین می رود؟

پس به نظر ما می توان مکلیتی را که به وسیله عقد، نسبت به عین پیدا شده یا ملکیتی که نسبت به منفعت پیدا شده را استصحاب کنید. نتیجه این استصحاب اصاله اللزوم است و فسخ شخص بی اثر است.

مرحوم نائینی فرموده اینجا استصحاب شخصی نیست و استصحاب کلی است.