موضوع: سقط جنین/ فقه پزشکی/ مسائل مستدحثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در رابطه با حرمت سقط جنین بود. گفتیم سقط جنین بالادله الاربعه حرام است. دلیل اول از کتاب بود که گفتیم حرمت قتل نفس شامل جنین نیز می شود. در مورد روایات، روایت اولی که بیان شد، از حیث سند و دلالت اثبات می کند که سقط جنین حرام است. اما امروز به بررسی روایت دیگر در مسأله می پردازیم.

1- روایات دال بر حرمت سقط جنین

در روایتی از شیخ صدوق آمده «وَ رَوَى الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ وَ حُسَيْنٍ الرَّوَّاسِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ ع الْمَرْأَةُ تَخَافُ‌ الْحَبَلَ‌ فَتَشْرَبُ الدَّوَاءَ فَتُلْقِي مَا فِي بَطْنِهَا فَقَالَ لَا فَقُلْتُ إِنَّمَا هُوَ نُطْفَةٌ قَالَ إِنَّ أَوَّلَ مَا يُخْلَقُ نُطْفَة»[1]

1.1- بررسی سندی روایت

حسین بن سعید اهوازی، از افراد کثیر الحدیث می باشد. حسین بن سعید هم روایات با واسطه و هم بی واسطه از امام معصوم دارد. به نظر بعضی رسیده که وقتی حسین بن سعید بی واسطه از امام نقل می کند، روایت مرسل است در حالی که اینطور نیست. شیخ صدوق فرموده به حسین بن سعید دو طریق دارم که عبارتند از «و ما كان فيه عن الحسين بن سعيد فقد رويته عن محمّد بن الحسن- رضي اللّه عنه- عن الحسين بن الحسن بن أبان، عن الحسين بن سعيد. و رويته عن أبي- رحمه اللّه- عن سعد بن عبد اللّه، عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن الحسين بن سعيد»[2] . در بررسی سند روایات باید طریق بررسی شود. دو طریقی که شیخ صدوق بیان کرده یکی محمد بن الحسن است که همان ابن ولید استاد شیخ صدوق است و جلیل الشأن است و غنی از تعریف است در عین حال توثیقات زیادی دارد. حسین بن حسن بن ابان که استاد ابن ولید بوده، توثیق صریح ندارد اما چند وجه برای توثیقش بیان شده است. یکی اینکه محمد بن حسن بن ولید از ایشان نقل می کند که ابن ولید اهل احتیاط بوده و همینکه به او اعتماد کرده، کاشف از این است که او ثقه است. از مجموعه وجوهی که برای توثیق حسین بن حسن بیان شده، می توان اعتماد به وثاقت او کرد. وجه دوم این است که گفته اند ابن داود، در ترجمه یکی دیگر از رجال کتابش، او را توثیق کرده هرچند در جایی که او را نام برده، توثیق نکرده است. علامه حلی در کتاب خلاصه، طریق صدوق به حسین بن سعید را تصحیح کرده است. چون این طریق مشتمل بر حسین بن حسن است، پس نسبت به او توثیق ضمنی صورت گرفته است. البته این کلام در صورتی صحیح است که صدوق به حسین بن سعید اهوازی یک طریق باشد در حالی که صدوق به او دو طریق دارد.

وجه دیگر این است که حسین بن حسن بن ابان، جزء رجال کامل الزیارات است که توثیق رجال کامل الزیارات از توثیقات عامه است که ابن قولویه نویسنده کتاب تصریح به ثقه بودن راویان کتابش کرده است. بعضی گفته اند منظور ابن قولویه این بوده که نفر اولی که از او نقل می کنم از ثقات است ولی بعضی دیگر گفته اند مراد او اعم است و تمام رجالی که در سلسله سند واقع شده را ثقه می داند. مرحوم خویی برداشتش این است که همه روات کتابش ثقه هستند ولی اگر برداشت شما این شد که استاد بدون واسطه او ثقه است، در این صورت نمی توان این توثیق را برای همه به کار برد. پس در مجموع وثاقت حسین بن حسن، مستفاد است و نفر آخر نیز حسین بن سعید اهوازی است که ثقه جلیل القدر است.

طریق دوم شیخ صدوق از پدرش است که او نقل می کند از سعد بن عبد الله اشعری از احمد بن محمد بن عیسی که این دو نفر از اجلای اصحاب هستند و احمد بن محمد از حسین بن سعید نقل می کند. طریق دوم جای شبهه ندارد. ابن ابی عمیر نیز از اصحاب اجماع است که ثقه است. محمد بن ابی حمزه نیز در کشی توثیق شده است. حسین بن سعید یک راوی دیگر نیز دارد که حسین رواسی است. ایشان نیز از رجال توثیق شده است. این روایت مشکل سندی ندارد.

1.2- بررسی دلالی روایت

در روایت از حضرت سوال می کند که خانمی احتمال بارداری ناخواسته می دهد، آیا اجازه دارد دارویی بخورد که اگر جنین شکل گرفته باشد، سقط شود، حضرت در جواب می فرمایند اجازه چنین کاری ندارد. اسحاق بن عمار دوباره سوال می کند که این تازه اول کار است و نطفه است آیا در این صورت نیز حرام است؟ حضرت می فرماید در اینصورت نیز حرام است.

این روایت حرمت سقط جنین را از آغاز نطفه بودن اثبات می کند و حرمت مراتب بعدی نیز فهمیده می شود. این روایت مشکل سندی ندارد و از حیث دلالی نیز حرمت سقط جنین را می رساند. همینکه می گوییم دیه دارد، دلالت بر جنایت است. از حیث جنایت بودن مرتبه بندی نشده است بله از حیث دیه بودن اختلاف است که آیا دیه اش به اندازه انسان کامل است یا کمتر است ولی از حیث جنایت بودن، قطعی است که جنایت است.