موضوع: سقط جنین/ فقه پزشکی/ مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در حرمت سقط جنین بود. ادله مسأله بررسی شد. یک بحث دیگر در مسأله در رابطه با دیه سقط جنین است و بحث دیگر در مورد کفاره سقط جنین است. بحث دیگر در مورد استثناء است که آیا حرمت سقط جنین استثنائاتی دارد یا نه؟

1- دیه جنین

1.1- قول مشهور در دیه جنین

قول مشهور این است که اگر جنین شکل آن تمام شده باشد ولی روح در آن دمیده نشده باشد باید یک غره بپردازد و غره یک عبد است. بعضی ادعای اجماع کرده بر این قول کرده اند. مرحوم صاحب جواهر از بعضی فقها ادعای اجماع در این مسأله کرده است. ممکن است با علم به مخالف بتوان ادعای اجماع کرد چون معلوم النسب است.

پس قول به یک غره در صورتی که روح دمیده نشده باشد، مشهور است و مخالف در مسأله یکی ابن ابی عقیل عمانی است و دیگری ابن جنید اسکافی.

1.2- قول ابن ابی عقیل در دیه جنین

ابن ابی عقیل عمانی معاصر مرحوم کلینی است. شیخ مفید از عمانی اجازه مستقیم ندارد ولی استاد ایشان یعنی محمد بن جعفر قولویه از عمانی اجازه نقل کتبش را داشته است و ابن قولویه معاصر مرحوم کلینی است. بنابراین ابن ابی عقیل مربوط به دوره غیبت صغری است. ابن ابی عقیل کتابی از او در فقه نمانده ولی علمای بزرگ مثل صاحب شرایع از ایشان نقل مطلب کرده است. صاحب شرایع در معتبر کلام ابن ابی عقیل و اسکافی را نقل می کند همینطور علامه حلی کلام ابن ابی عقیل را نقل می‌کند. فتاوای ابن ابی عقیل، را در کتابی جمع کرده اند که در نرم افزار جامع فقه موجود است.

مرحوم صاحب جواهر می فرماید «خلافا للعماني فأوجب فيه الدية كاملة ل‌صحيح أبي عبيدة عن الصادق‌عليه السلام أو عن أبيه عليه السلام «في امرأة شربت دواء عمدا و هي حامل لتطرح ولدها و لم يعلم بذلك زوجها فألقت ولدها، فقال: إن كان له عظم قد نبت عليه اللحم و شق له السمع و البصر فإن عليها دية تسلمها إلى أبيه و إن كان جنينا علقة أو مضغة فإن عليها أربعين دينارا أو غرة تسلمها إلى أبيه، قلت: فهي لا ترث من ولدها من ديته؟ قال: لا لأنها قتلته».»[1] ایشان فرموده باید دیه کامل پرداخت شود و از این عبارت روایت «فإن عليها دية» استفاده کرده است. اگر این روایت مستند ابن ابی عقیل باشد باید بگوییم منظور از «فأوجب فيه الدية كاملة» این است که اگر این موردی که مشهور – در صورتی که خلقت جنین تمام شده ولی ولوج روح نشده- قائل به پرداخت صد دینار شده اند، ابن ابی عقیل گفته باید دیه کامل بدهد و در این مرحله که جنین شکلش تمام نشده باید یک غره بدهد. پس طبق نظر ابن ابی عقیل دیه جنین به این صورت است که قبل از خلقت تمام باید صد دینار(یک غره) دیه بدهد و بعد از خلقت تمام باید دیه کامل بپردازد.

1.3- قول اسکافی در دیه جنین

مخالف دیگر ابن جنید اسکافی است. معروف است که به قیاس عمل می کرده است ولی به نظر در مواردی که دلیل پیدا نمی‌کرده به قیاس عمل می کرده است. ایشان فرموده «إذا ألقى الجنين ميتا من غير أن تتبين حياته بعد الجناية على الأم كان فيه غرة عبدا أو أمة إذا كانت الأم حرة مسلمة و قدر قيمة الغرة قدر نصف عشر الدية»[2] جنین مطلق است که شامل همه مراتب می‌شود. اگر خانمی جنین را سقط کرد در حالی که بچه مرده بود و سقط شد(یعنی جنین حیات نداشت و سقط شد)، صد دینار دیه اوست. ایشان تا موقعی که ولوج روح نشده است فرموده که صد دینار باید بدهد و بین مراحل جنین قبل از ولوج روح تفصیل نداده است و قبل از ولوج روح مرحله بندی ندارد و دیه او صد دینار است.

بنابراین یک قول دیگر داریم که عبارتست از اینکه جنین قبل از ولوج روح مرحله بندی ندارد و دیه آن صد دینار است.