موضوع: آتانازی /فقه پزشکی /مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در آتانازی بود. گفتیم قتل نفس حرام است. حال آیا آتانازی از این حرمت خارج شده است.

بررسی صور مختلف آتانازی

یک نوع از آتانازی این است که شخصی که بیماری و درد و رنج دارد، خودش اقدام به خودکشی کند. قتل نفس حرام است و بیماری در روایات به عنوان مخصص آن بیان نشده است.

اگر فرض کنیم شخص خودش را نکشته بلکه دیگری مثل طبیب او را کشته است تا شخص کمتر درد بکشد. بیماری که کشته می شود حالاتی دارد که ممکن است آن حالات در حکم متفاوت باشد. یک مورد این است که مقتول، خودش داوطلب باشد. حالت دیگر اینکه مرگ داوطلبانه نباشد. داوطلبانه بودن ممکن است در حکم وضعی تأثیر داشته باشد. مسأله دیگر این است که مقتول کسی باشد که حیاتش غیر مستقر باشد. باید بررسی شود که مراد از مستقر و غیر مستقر چیست.

در باب حیات مستقر و غیر مستقر در کتاب صید و ذباحه بحث کرده اند که گاهی حیوانی را ذبح می کنند که در شکم آن جنینی وجود دارد. گفته اند «ذکاة الجنین ذکاة امه» یعنی اگر بره در شکم مرده باشد همین که مادرش را تذکیه کرده باشند، بره هم تذکیه شده است. اما اگر وقتی جنین را خارج می کنند حیات داشته باشد می گویند ذکاتش به این است ک خودش را ذبح کنند و الا اگر بمیرد بدون ذبح شدن، حرام می شود. گفته اند حیات مستقر علائمی دارد یکی این است که حیات مستقر آن است که اگر سرش را نبریدی مدتی زنده می ماند مثلا یکی دو روز. یعنی حیات مستقر را به زمان زنده ماندن، تعریف کرده اند ولی مشکلش این است که مضبوط نیست چرا که معلوم نیست چقدر زنده است شاید 5 دقیقه دیگر مرد شاید یکسال زنده ماند. بعضی حیات مستقر را به عرف واگذار کرده اند ولی آن هم ضابطه ندارد.

ضابطه ای که می توان بیان کرد این است که اگر حیوان حرکت ارادی داشته باشد، حیات مستقر دارد. ولی اگر حرکت ارادی نداشته باشد، حیات مستقر ندارد. ضابطه حیات مستقر برای ارث بردن خیلی مهم است. اگر حیات مستقر داشته باشد بعد بمیرد، ارث می برد ولی اگر نداشته باشد ارث نمی برد.

آتانازی گاهی با یک اقدام انجام می گیرد مثل اینکه آمپول به کسی می زنند و می میرد و یا اینکه اکسيژن او را قطع می کنند که به آن آتانازی فعال گویند. آتانازی غیر فعال این است که کاری را که می تواند انجام دهد که شخص نمیرد ولی انجام نمی‌دهد مثلا می تواند اکسیژن به او وصل کند و وصل نمی کند. ممکن است کسی که دارای حیات مستقر باشد و چنین اقدامی در حق او نشده و یا اینکه دارای حیات مستقر نباشد آیا می توان اینجا در حکم قائل به تفصیل شد.

بررسی حکم فقهی دستور به قتل خودش

حکم آتانازی در صورتی که شخص خودش داوطلبانه بگوید من را بکشید چیست؟ آیا شخص می تواند به دیگری اذن دهد که او را بکشد؟ اگر بگوییم مجاز نیست خودش را بکشد و مجاز نیست به دیگری اذن دهد که او را بکشد ولی اگر پزشک اقدام کرد و او را کشت، آیا قصاص ثابت می شود. در مسأله قصاص و دیه بین فقها اختلاف است. بعضی فقها گفته اند در صورتی که خودش اذن داده قصاص ثابت است و بعضی گفته اند قصاص جایز نیست. باید دلیل هریک را بررسی کرد.