موضوع: آناتازی /فقه پزشکی /مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث ما در آتانازی در فرض داوطلبانه بودن اقدام قتل بود. گفتیم اگر بیمار از پزشک بخواهد که به واسطه درد زیادی که دارد پزشک او را بکشد و این شخص از درد راحت شود، از نظر تکلیف شرعی، طبیب حرام است که اقدام به قتل کند. حال اگر طبیب این کار را انجام داد هرچند کار حرامی مرتکب شده ولی قصاص نمی شود. گفتیم ممکن است بگوییم ادله قصاص شامل این فرض نمی شود. حال آیا دیه در این فرض وجود دارد.

تکلیف دیه در فرض آناتازی داوطلبانه

صاحب جواهر فرموده دیه وجود ندارد «لأنه أسقط حقه بالاذن فلا يتسلط الوارث الذي هو فرع على المقتول.

و منه ينقدح عدم الدية حينئذ التي تنتقل من الميت و لو في آخر جزء من حياته إلى الوارث لا ابتداء، بدليل نفوذ وصاياه و قضاء ديونه منها، إذ لو كانت للوارث ابتداء لم يكن كذلك»[1] ایشان فرموده همانطور که قصاص وجود ندارد، دیه نیز وجود ندارد به دلیل اینکه دیه حق میت است و این حق، به وارث منتقل می شود. ایشان می گوید از اینکه می گویند بدهی و وصیت میت را دهید معلوم می شود، مال اختصاص به مورث داشته بعد انتقال به وارث پیدا می کند، اینجا چیزی نداریم که انتقال به مورث پیدا کند.

نظر استاد در مسأله

به نظر مسأله جای تأمل دارد چرا که اگر بگوییم با اینکه قتل عمدی بوده قصاص ساقط است به دلیل اذن مقتول، باید دید در فرض قتل عمد، بحث قصاص و دیه چگونه جعل شده است. یک بحث مبنایی وجود دارد که تکلیف اینجا را معلوم می کند. در بحث قتل عمد گفته شده که مجازات قاتل قصاص است. حال اگر قصاص بخواهد به دیه تبدیل شود، آیا وراث تصمیم گیرنده هستند یا باید موافقت بین قاتل و وراث باشد. مشهور می گویند قاتل می تواند حکم قصاص را قبول کند و وراث نمی توانند او را مجبور کنند که قبول دیه کند و قصاص نشود و انجام قصاص نیاز به توافق طرفین دارد.

قول دیگر می گوید وارث مقتول مخیر است که دیه را قبول کند یا قصاص را. اگر قائل به قول اول که مشهور است شدیم و در مانحن فیه گفتیم قصاص وجود ندارد، دیه وجود ندارد چرا که توافق به دیه نکرده اند. اما اگر قائل به تخییر شدیم-که نظر غیر مشهور است- وارث می تواند بگوید دیه می خواهم و فقط یک طرف تخییر وجود ندارد.

اگر بگوییم ادله قصاص شامل مانحن فیه نمی شود، می گوییم جریمه قتل عمد، از قتل خطایی کمتر شد چرا که در قتل خطایی دیه وجود دارد و این نیز بعد دارد. می گوییم مقتول به خاطر تصمیمی که گرفته خون خودش را هدر داده است و قاتل نیز فقط مشمول تعزیر می شود.