موضوع: آناتازی /فقه پزشکی /مسائل مستحدثه

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در رابطه با آناتازی بود. صور مسأله را بیان کردیم. یکی از صور این بود که کسی خودش اذن دهد و دیگری نیز به خاطر ترحم، اقدامی کند که منجر به مرگ شخص شود. گفتیم مسلما این اقدام فرد برای کشتن هرچند به قصد ترحم است، حرام است. در خصوص قصاص گفتیم به خاطر اذنی که داده قصاص ساقط است و خونش هدر است. دیه نیز قابل مطالبه نیست. البته کسی که اقدام به این کار کرده مثلا پزشکی که اقدام به کشتن او کرده، در شریعت برای او تعزیر در نظر گرفته شده است. حاکم شرع می تواند در مواردی که فعل حرامی انجام داده تعزیر کند مخصوصا در این مسأله که بحث دماء است. در قوانین ما برای چنین موردی تا ده سال زندان می تواند قاضی حکم کند.

قتل ترحم آمیز در صورت عدم اذن بیمار

صورت دوم مسأله این است که پزشک کاری می کند که باعث مرگ بیمار شود ولی مریض اجازه نداده است. یعنی پزشک می خواهد به او رحم کند و فعلی انجام می دهد که موجب مرگ بیمار می شود. قصد پزشک ترحم بوده ولی معلوم نیست در واقع رحم به حال بیمار باشد بلکه در ذهن پزشک این است که دارم به او رحم می کنم. کار او فعل ایجابی مثبتی است که با اجازه بیمار نبوده ولی منجر به قتل شده است. اینجا قتل است و قصاص دارد.

قتل ترحم آمیز در صورت ترک فعل

گاهی با ترک فعل، موجب مرگ دیگری می شود. شخص اقدام به قتل نکرده ولی با ترک آن کار موجب قتل او شده است ولی این ترک فعل با اجازه بیمار بوده است. آیا با این ترک فعل می توان گفت او قاتل است یا اینکه قاتل نیست و فقط وظیفه ای داشته به نام حفظ جان مریض ولی حفظ جان نکرده است. در این فرض گاهی شخص حیات مستقر دارد و گاهی حیات مستقر ندارد. در هردو فرض می گوییم اگر ترک فعل کرده، تردید داریم قتل صادق باشد ولی می گوییم وجوب حفظ نفس را رعایت نکرده است پس نمی توان حکم به قصاص و دیه کرد. فقط بحث تعزیر پیش می آید. در فرضی که حیات او مستقر نیست، در اینکه وجوب حفظ نفس بیاید تردید داریم. فقها فرموده اند در این فرض وجوب حفظ نفس وجود دارد. به خاطر این کلام فقها ما قائل به احتیاط می شویم هرچند آنچه به ذهن می آید این است که وجوب حفظ نفس شامل این موارد نمی‌شود.