درس تمهید القواعد استاد اسحاق‌نیا

موضوع: ادراکات حسی نفوس کامله

فيجدَّد حينئذ للإنسان بحكم هذا الاتحاد نوع آخر من الإدراك‌ ليس من قبيل الإدراكات النفسانيَّة البطانية، و لا الطبيعة الجسمانيَّة الظاهريَّة (الظاهرة- خ ل) بل نسبته في شمول المعلومات و احاطة أحكامها إلى القوى النفسانية،كنسبة شمول معلوماتها إلى القوى الجسمانيَّة، و هذا هو الإدراك الحاصل بالكسب و الاختيار، المسمى بالكشف تارة، و بالقوَّة القدسيَّة اخرى، فتلطّف بنفسك، ثمَّ تدبَّر في هذا المقال، عسى ان تفوز بما لم تكن تعلّم بالنظر و الاستدلال، و تحصيل الصور و تصوير المثال (و تحصل بالصور و تصوير المثال- خ).

ثمَّ أشار إلى دفع الثاني ممّا يمكن ان يخطر بالبال، بقوله: «و لا يكون الموت بالحقيقة تنقيصاً للنفس بل تكميلًا لها. فان النفوس الكاملة انَّما يتمكَّنون بعد الموت على جميع ما يتمكَّنون عليه قبله ...» من الأفعال الكماليَّة، و ذلك لأن قوتهم و تمكينهم، انما هي بالملكات الكماليَّة التي نسبة القوى الجسمانيَّة، المتلاشية (المناسبة لها- خ) عند هجوم صدمات الموت إليها نسبة الآلات المعدّة لتحصيل وجود شي‌ء إليه. و لا شكّ ان بعد تمام وجود ذلك الشي‌ء و كماله، قد تكون تلك الآلات كالموانع لصدور ما هو المطلوب من ذلك الشي‌ء فضلًا عن ان يكون مُعِداً، فكذلك نسبة الآلات الجسمانيَّة عند حصول تلك الملكة الكماليَّة.

و تحقيق هذا الكلام يحتاج إلى تبيين عالم البرزخ (إلى تحقيق عالم- خ) و ما للأرواح الكاملة فيه، و ذلك موقوف على مقدمات لا يسعها هذا المجال (هذه المجالى- خ ل).

کسی که دارای قوه قدسیه باشد می تواند ادراکات سری و کشفی داشته باشد و به ملکه حس ظاهر می رسد یعنی هر آنچه را با ادراکات باطنی درک می کند همان را با ادراکات ظاهری هم می تواند دریابد و این جواب اشکال نخست بود در این که ادراک حسی کمال است اشکال دومی هم مطرح شد.

اشکال دوم: اگر ادراک حسی کمال است مرگ باید تنقیص نفس باشد و با مرگ باید کمالی که ادراک حسی است از انسان گرفته شود

جواب: نفوس کامله مرگ سبب تنقیص ایشان نیست زیرا نفوس کامله بعد از مرگ قدرت بر همان کاری دارند که قبل از مرگ داشتند نفس کامل بعد از مرگ می بیند و می شنود و تمام توانمندی های قبل از مرگ را دارد حاجی سبزواری در حاشیه اسفار روایتی می آورد: ارواح شب های جمعه به دیدار اهل خود می آیند و بعد حاجی فرماید: از این روی که موانع ادراک در آنجا منتفی است و نفس بعد از مرگ قدرت بر ادراکات قبل از مرگ دارد زیرا نفس در افق و فرخنایی قرار می گیرد که احاطه ی بر عالم طبیعت دارد به تعبیر ما در جواب اشکال نخست؛ ملکه ادراک حسی می یابد یعنی کاری و ادراکی را بدون چشم انجام می دهد که در دنیا با چشم انجام می داد و فرق این است که ادراکات حسی در دار دنیا تا انسان زنده است با آلات و ابزار مادی انجام می شود یعنی برای دیدن احتیاج به چشم دارد و برای شنیدن به گوش اما همین کار را بعد از مرگ بدون ابزار و ادوات مادی انجام می دهد در دنیا ابزار و آلات مُعدّ ادراک اند چشم در اینجا اعداد برای ابصار است اما همین چشم بعد از مرگ مانع ادراک است زیرا نفس کامل شده و چیزی که جنبه ابزار برای شیئ دارد تا زمانی است که شیئ ناقص است همین که شیئ کامل شد همین ابزار و وسیله مانع و حجاب او شود مانند نوزاد که تا راه نیفتاده رو روک ابزار راه رفتن اوست اما اگر آدم بزرگی را در روروک بگذارند مانع راه رفتن اوست لذا نفوس کامله و آزاد ابزار های مادی را پشت سر می گذارند بر خلاف نفوس گرفتار و ناقصه که به تعبیر قرآن « و حیل بینهم و بین ما یشتهون » گویا گرفتار و زندانی می باشند و نمی تواند آزادانه بگردد اما نفس آزاد بعد از مرگ توان برهمان کار هایی دارد که قبلا دارا بود و بعد از مرگ می تواند ببینند و بشنود و همان کارها را انجام دهد الا که قبل از مرگ با ابزار و آلات می دید و اکنون بدون ابزار می نگرد لذا در زیارت حضرت امام رضا ع می خوانیم « اشهد انک تشهد مقامی و تسمع کلامی و تردّ جوابی »

تفصیل بیشتر را شارح می فرماید: مربوط به بحث عالم مثال است و با این بحث فصل پایان می یابد و بخش نخست کتاب تمام شده است با 4 فصل مقدمه 40 فصل تمام شده و 40 عدد کاملی است که مباحث توحید به پایان می رسد و اکنون در فصل 41 شروع بخش دوم است که راجع به انسان کامل و موحد و درباره پیغمبر و امام شناسی است مرحوم آیت الله انصاری شیرازی در حاشیه فرمودند: بحث یکی از اساتید در شب 17 ربیع به انسان کامل رسیده است که سالروز تولد انسان کامل است و « مژده که شد میر عشق وزیر عقل نخست » که تفأل خیری در عید اکمال دین است.

(وقتی تقریر این بحث نگاشته می شود که روز قبلش حضرت آیت الله انصاری شیرازی رحمه الله تعالی دیده در حجاب تیره خاک نهان کرده و ریق رحمت را سر کشیده و غزل خداحافظی از عالم فانی را مترنم شده اند. رحمت و رضوان خدا بر این عالم واسته و واصل باد.)