درس خارج فقه استاد محسن فقیهی

موضوع: استماع غیبت/ غیبت

خلاصه جلسه گذشته: صحبت پیرامون مسئله استماع غیبت بود که استماع غیبت هم مانند غیبت حرام است؛ همان‌گونه که غیبت از گناهان کبیره است استماع غیبت هم از گناهان کبیره است. مسئله‌ای مطرح شد که گاهی غیبت کردن برای متکلم جایز است ولی برای سامع و مستمع جایز نیست؛ مثلاً شخصی چون ریش‌تراشی می‌کند ازنظر متکلم، متجاهر به فسق است اما ازنظر سامع، متجاهر به فسق نیست چون سامع، مقلد کسی است که ریش‌تراشی را تجاهر به فسق نمی‌داند؛ متکلم چون او را متجاهر می‌داند غیبت او را جایز می‌داند اما گوش‌دادن بر مستمع، حرام است.

«قال رسول‌الله (ص): المستمع أحد المغتابين»؛[1]

«قال علي (ع): السامع للغيبة أحد المغتابين»؛[2]

درمجموع آیت‌الله سبحانی نتیجه می‌گیرد: هر انسانی استقلال دارد و ارتباط با دیگری ندارد؛ خودش باید دقت کند که گناهی مرتکب نشود.[3]

روایت دیگر: «وقال (صلّى الله عليه وآله): ما عمر مجلس بالغيبة إلا خرب من الدين، فنزهوا أسماعكم من استماع الغيبة، فإنّ القائل والمستمع لها شريكان في الاثم».[4]

بررسی سند: روایت مرفوعه بوده بنابراین ضعیف‌السند است؛ پس مؤیدی برای حکم به حرمت استماع است.

مرحوم امام به این روایت برای حرمت استماع، استدلال نموده است.[5]

روایت دیگر: «وفي كتاب الروضة: على ما في مجموعة الشهيد: عن أبي عبد الله (عليه السلام)، أنّه قال: الغيبة كفر، والمستمع لها والراضي بها مشرك، قلت: فإن قال ما ليس فيه؟ فقال: ذاك بهتان».[6]

بررسی سند: روایت مرفوعه بوده بنابراین ضعیف‌السند است.

روایت دیگر: «وفي الاختصاص: قال: نظر أمير المؤمنين (عليه السلام) إلى رجل يغتاب رجلاً عند الحسن ابنه (عليه السلام)، فقال: يا بني، نزه سمعك عن مثل هذا، فإنّه نظر إلى أخبث ما في وعائه، فأفرغه في وعائك».[7]

بررسی سند: روایت مرفوعه بوده بنابراین ضعیف‌السند است.