درس حدیث استاد محسن فقیهی
97/08/02
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: شرح حدیث دوازدهم از باب عقل و جهل کتاب کافی شریف
«يا هشام نصب الحق لطاعة الله، ولا نجاة إلا بالطاعة، والطاعة بالعلم والعلم بالتعلم، والتعلم بالعقل يعتقد، ولا علم إلا من عالم رباني، ومعرفة العلم بالعقل».[1]
صحبت پیرامون حدیث دوازدهم از کتاب شریف کافی در باب عقل و جهل بود. در این روایت آقا موسی بن جعفر (ع) مطالبی را به هشام می‌فرماید.به این قسمت از روایت رسیدیم: «يا هشام قليل العمل من العالم مقبول مضاعف، وكثير العمل من أهل الهوى والجهل مردود».[2]
اگر انسان به مقام علم برسد و آن علم هم از عالم ربانی فراگرفته باشد در این صورت حرکت، علمی است و با هر قدمی بر علم و کمال انسان افزوده می‌شود. باید در مورد این قسمت از روایت خوب فکر کرد که امام (ع) می‌فرماید عمل عالم، هم مقبول و هم مضاعف است. کسی که به خدا اعتقاد قوی و توکل داشته باشد و اعتقاد دارد که خدا روزی را می‌رساند، هیچ‌گاه غصه آینده را نمی‌خورد. توکل و علم، انسان را حفظ می‌کند و آرامش می‌دهد. وقتی‌که از خواب برمی‌خیزید و نماز شب می‌خوانید با آن روحیه‌ای که پیدا کردید خدا و نقش خدا را در زندگی می‌بینید، هرروز که زندگی را شروع می‌کنید، می‌بینید که خدا کمک شما است؛ مشکلاتی متوجه شما شد اما به لطف خدا برطرف شدند. زمانی که غصه مشکلات را می‌خوریم، می‌بینیم آرام‌آرام همه‌چیز حل می‌شود.اگر خدا و نقش خدا را در زندگی ببینید، نماز شب و صحبتی که با خدا می‌کنید هم حساب دیگری دارد؛ زیرا نقش خدا را در زندگی می‌بینید که به شما محبت و کمک می‌کند. خیلی از افراد و حتی بزرگان بر روی تخت بیمارستان‌ها در حال جان دادن هستند ولی خدا را شکر شما سالم، سربلند، عالم و خوب زندگی می‌کنید؛ این لطف کیست به‌جز لطف خداوند؟!شما الطاف خداوند را در زندگی می‌بینید، اما کسی که نمی‌بیند همیشه دهانش باز است که چرا فلان چیز را ندارم ولی دیگری دارد؛ به بالاتر از خود نگاه می‌کند و می‌گوید چرا خانه من هزار متری نیست؛ چرا ماشین من چنین و چنان نیست؛ او انسان جاهلی است اما انسان عالم که خدا را درک کرده هر لطفی را از خداوند ببیند متوجه می‌شود. خیلی‌ها درک، سواد، استعداد، حافظه، بیان و زندگی شما را ندارند و حسرت آن را می‌خورند. این الطاف خداوند را با چشمانتان نمی‌بینید؟! اگر این حالت برای شما به‌وجود بیاید وقتی می‌گویید: «الله‌اکبر» این ذکر برای شما ترفیع درجه ایجاد می‌کند؛ یعنی می‌دانید با چه کسی صحبت می‌کنید. وقتی متوجه خداوند می‌شوید، ذکری می‌گویید، زیارتی می‌روید یا نماز شبی می‌خوانید، متوجه می‌شوید چه چیزی انجام می‌دهید.ببینید در اربعین چه تشریک‌مساعی می‌شود؛ زیرا امام حسین (ع) اسلام مجسم است؛ امام حسین (ع) هر چیزی از اسلام آموخته با جان‌ودل پیاده کرده است. عزت را از اسلام گرفته و پیاده کرده و می‌فرماید: جانم و اولادم فدای اسلام. برای امام حسین (ع) ارزش قائل می‌شوند زیرا اسلام را در تمام اجزا و آنات زندگی خود، پیاده کرده است. ازجمله نشانه‌های آن نماز ظهر عاشورا و ذره‌ای منحرف نشدن است.مردم زمانی که عالمی را می‌بینند که به علمش عمل می‌کند و جانش را برای علمش می‌دهد ارزش برای قائل می‌شوند. مرحوم امام خمینی (ره) به این راحتی امام خمینی نشد بلکه خودش را نشان داد؛ در منزل اجاره‌ای زندگی می‌کرد و مدتی خانه ملکی نداشت؛ با این‌که قدرتمند‌ترین انسان بود به‌سادگی زندگی کرد، هر پولی را قبول نمی‌کرد، اگر فرزند مجتهد و عالمش اشتباهی می‌کرد به او تغیّر می‌کرد. چنین انسانی اوج می‌گیرد؛ زیرا مردم می‌بینند که این انسان، اسلام مجسّم است.آیت‌الله شبیری می‌فرمود: وقتی مرحوم امام درس اخلاق می‌فرمود، طلبه‌ها تغییر پیدا می‌کردند. معلوم نیست درس اخلاق مرحوم امام حرف تازه‌ای داشته باشد، همین درس اخلاقی است که همه می‌گویند اما چون امام، مجسمه تقوا و عمل بود، سخنش تأثیرگذار بود. اگر عمل با گفتار صددرصد هماهنگ باشد، درس اخلاق تأثیر می‌گذارد وگرنه مخاطب می‌گوید: تو که این حرف‌ها را می‌گویی آیا خودت عمل می‌کنی؟ پس از ما توقع نداشته باش.بنابراین یکی از نکات مهم، علم است. مرحوم امام می‌فرمود: مرده‌شور، مرده را می‌شوید و سرش را هم روی شکم مرده می‌گذارد و می‌خوابد بدون این‌که از مرده بترسد زیرا یقین دارد مرده و زنده نمی‌شود؛ به چنین شخصی عالم گفته می‌شود اما دکتر با این‌که ازنظر علمی ثابت کرده کسی که نفس نمی‌کشد، مرده است و نمی‌تواند هیچ حرکتی کند، اگر شب در کنار پدر مرده خود باشد تا صبح، از ترس خوابش نمی‌برد؛ پس علم مهم است. انسان اگر علم پیدا کند مقامش بالا می‌رود؛ با هر لطفی که از خداوند می‌بیند مقامش بالاتر می‌رود و تکامل می‌یابد. می‌داند که لطف خدا بوده که شامل حالش شده نه زرنگی خودش لذا «قليل العمل من العالم مقبول مضاعف».عالم به معنای درس‌خوان نیست بلکه عالم یعنی کسی که یقین و توکل به خداوند دارد و نقش خدا را در تمام مراحل زندگی‌اش می‌بیند؛ می‌بیند که هرلحظه و هرآن خداوند او را اداره می‌کند.اما «كثير العمل من أهل الهوى والجهل مردود» جاهل است، نماز می‌خواند اما حواسش در مال دنیا است، تسبیح به‌دست گرفته اما دلارها و پول‌هایش را حساب می‌کند و می‌ترسد که نکند ارزشش کم شود. کسی که حواسش به خدا نیست بلکه در فکر است که چگونه سر دیگران کلاه بگذارد، دزدی و خلاف کند، از رانت استفاده کند و خلاصه مسیر انحرافی برود، ذکر، دعا و قرآن گاهی برای او بدتر است و از حقایق دور می‌کند؛ زیرا برای کلاه‌گذاشتن سر مردم ذکر می‌گوید. انسان جاهل هرچند زیاد هم عمل کند فایده‌ای ندارد.اگر خدا لطف کند و چشم بصیرت دهد و ببینید که چقدر به شما لطف نموده، اعمالتان باعث ارتفاع درجه شده و روزبه‌روز علم و تقوایتان بیشتر می‌شود.خداوند توفیق دهد در این ایام اربعین به زیارت آقا اباعبدالله الحسین (ع) مشرف شوید. دعا کنید که ان‌شاءالله عاقبت همه ما ختم به خیر شود. خصوصاً مقام معظم رهبری را بسیار دعا کنید که هم خداوند ایشان را حفظ و هم موفق بدارد به اهداف عالی خود نایل شوند.
