درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/تعاملات حکومت و ولایت /انتخاب والی

در جلسه گذشته به اینجا رسیدیم که روش ولایت امام معصوم علی بن ابی طالب علی علیه السلام این بود وقتی که والیان وحاکمان اسلامی را انتخاب می کردند سفارشات لازم را می کردند و دقت های لازم را در انتخاب فرد با مشاوره های لازم انجام می دادند و بعد هم نظارت می کردند، همان گونه که در نامه امام به بعضی از والیان در جلسه گذشته مرور کردیم حضرت نهیب می زنند به بعضی از والیان که به من رسیده که چنین و چنان شده است و باید این گونه عمل کنید و از طرفی هم به مردم سفارش می کردند که فردی را که فرستاده ام پیروی کنید کمک کنید تا سرکشها و طاغیان را مجبور به تمیکن کند.

در تمام این نامه ها و احکامی که حضرت در این 5 سال ولایت ظاهری خود و انتخابی که شدند و امکان اعمال ولایت پیدا کردند شاید یکی از احکامی که جامع ترین احکام صادره است از طرف امیرالمومنین علی علیه السلام که به ما رسیده نامه حضرت به مالک اشتر نخعی است که جامع ترین حکمی است که از امام صادر شده است. لذا جا دارد که نحوه تعامل حاکمیت را با برداشت از نامه 53 امام به مالک درست استفاده کنیم و برداشت صحیح بکنیم و بعنوان الگوی تعامل یک حاکم اسلامی به آن نگاه کنیم.

نکته : اولین نکته ای که در اینجا هست این که امیرالمومنین علی علیه السلام شخصی را که بناست حاکم و والی در مصر باشد و بر مردم حکومت کند آن را سفارش به تقوا و خود سازی می کنند چون تمام مشکلات حاکمیت های منحرف برخواسته از انحرافات آنهاست، در طول تاریخ اسلام آن چه از جنایات از بنی عباس و بنی امیه و بنی مروان می بینید برخواسته از بی تقوایی و هوس رانی و حب دنیا و حب ریاست و حب مقام آنهاست، اینها انسان را کور می کند و حقایق را نبیند و استمداد مظلومین را نشنود لذا تقوا از شرایظ اولیه حاکم اسلامی است، این که در زمان انتخابات مرحوم امام خمینی (ره) و رهبری عزیز تاکید بر شاخص های اصلحیت حاکم و کاندید اصلح اصرار دارند و شاخص اولویت و اصلح را تقوا و خداترسی می دانند بخاطر این است که اگر این تقوا نباشد حقائق جامعه را نمی بیند و فریاد مظلوم را نمی شنود و زبانش به عدل باز نمی شود، از مهم ترین شاخص های اصلحیت افراد در انتخاب افراد بعنوان امیر و حاکم و رئیس جمهور و... تقوای الهی است.

در نامه حضرت به مالک اشتر که در درس 24 کامل بیان کردیم می فرمایند: " أَمَرَهُ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ إِيْثَارِ طَاعَتِهِ "، در همین آغاز حکم انتصاب حضرت به مالک، و اینکه مالک اطاعت خدا را بر دیگر کارها مقدم بدارد.

در ادامه استاد معظم ادامه همین متن را مقداری توضیح دادند و شرح دادند و همچنین در رابطه با موضوع بورس مثالهای را زدند و ضرر مردم را با تقوای الهی در تناقض دانستند و توضیحاتی دادند.

حاکم اسلامی آن چنان باید طاعت خدا را مقدم بر هر چیزی بداند که نفس خود را در باج دهی به سرمایه داران بی تقوا، رام خود کند نه اینکه او رام نفس شیطانی شود و دنبال آنها بیفتد.

" يَا مَالِكُ أَنِّي قَدْ وَجَّهْتُكَ إِلَى بِلَادٍ قَدْ جَرَتْ عَلَيْهَا دُوَلٌ قَبْلَكَ مِنْ عَدْلٍ وَ جَوْرٍ وَ أَنَّ النَّاسَ يَنْظُرُونَ مِنْ أُمُورِكَ فِي مِثْلِ مَا كُنْتَ تَنْظُرُ فِيهِ مِنْ أُمُورِ الْوُلَاةِ قَبْلَكَ وَ يَقُولُونَ فِيكَ مَا كُنْتَ [تَقُولُهُ‌] تَقُولُ فِيهِمْ " درباره تو چنان می گویند که تو برای دیگران می گفتی و نیکو کاران را بنام نیکی میشناسند و تعریف می کنند همانطور که تواز نیکو کاران با زبان نیکو سخن می گویی. " وَ إِنَّمَا يُسْتَدَلُّ عَلَى الصَّالِحِينَ بِمَا يُجْرِي اللَّهُ لَهُمْ عَلَى أَلْسُنِ عِبَادِهِ فَلْيَكُنْ أَحَبَّ الذَّخَائِرِ إِلَيْكَ ذَخِيرَةُ الْعَمَلِ الصَّالِحِ فَامْلِكْ هَوَاكَ وَ شُحَ‌ بِنَفْسِكَ عَمَّا لَا يَحِلُّ لَكَ فَإِنَّ الشُّحَّ بِالنَّفْسِ الْإِنْصَافُ مِنْهَا فِيمَا أَحَبَّتْ أَوْ كَرِهَتْ وَ أَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِيَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ[1] ".

این یکی از فراز های مهم نحوه تعامل حاکمیت که مقدم بر همه چیز است از زبان امیرالمومنین علی علیه السلام است که بیان کردیم و بقیه موارد را در جلسات بعدی عرض خواهیم کرد