درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/خطبه شقشقیه /تعامل با ولی خدا و ولی با مردم

بحث ما در تعاملات ولی خدای تبارک و تعالی بر جامعه و تعاملات ولی بر مردم بود و خطبه شقشقیه امیرالمومنین علی علیه السلام را در تبیین تعاملات ولایت با جریانات مختلف و اطرافیان خود و مردم و حاکمان مورد بحث قرار دادیم .

حضرت فرمودند که من از سوی پیامبر اکرم ص ، خلیفه او از طرف خدا معرفی شدم و من به منزله عمود فولادین وسط سنگ آسیاب رکن رکین حاکمیت اسلامی بودم من را کنار زدند و در دوران خلیفه اول و دوم اوضاعی را درست کردند و من تحمل کردم و خلیفه دوم من را در شورا در کنار افرادی گذاشت اما حق رای را در موارد اختلاف به کسی داد که او با من مشکل داشت و وضعیت نظام اسلامی را در این وضعیت بدی قرار دادند که تحمل آن وضعیت سخت و تحمل آن بسیار سنگین بود .

4 . الشكوى من شورى عمر جَعَلَهَا فِي جَمَاعَة زَعَمَ أَنِّي أَحَدُهُمْ، فَيَالَلّهِ وَلِلشُّورَى! مَتَى اعْتَرَضَ الرَّيْبُ فِيَّ مَعَ الاْوَّلِ مِنْهُمْ، حَتَّى صِرْتُ أُقْرَنُ إلَى هذِهِ النَّظَائِرِ! لكنِّى اَسْفَفْتُ إِذْاَ سَفُّوا، وَطِرْتُ إِذْ طَارُوا; فَصَغَا رَجُلٌ مِنْهُمْ لِضِغْنِهِ، وَمَالَ الاْخَرُ لِصِهْرِهِ، مَعَ هَن وَهَن.[1]

توضیح و نظر استاد : خلیفه دوم در آخر عمر خود من را در کنار افرادی قرار داد و فکر کرد من هم یکی از آن افراد شورا می توانم باشم که پناه می بریم بر خدا و باید متوسل به خدا شد از شورایی که او درست کرد و من چگونه می توانستم این شورا را تحمل کنم و حتی در کنار خلیفه اول نمی توانستم بمانم چه برسد در این شورا شرکت کنم ، من کوتاه آمدم زمانی که اینها من را بر این کار وادار کردند و من را مجبور به این کار کردند ، من در کنار اینها زندگی خود را انجام دادم چون من را مجبور کرده بودند که در کنار اینها بمانم و با من هماهنگ نمی شدند ، لذا روی بر تافت از این شورا بر من بخاطر کینه ای که با من داشت و منظور از جمله مَعَ هَن وَهَن ، طلحه و زبیر است .

5. الشكوى من عثمان إِلَى أَنْ قَامَ ثَالِثُ الْقَوْمِ نَافِجاً حِضْنَيْهِ، بَيْنَ نَثِيلِهِ وَمُعْتَلَفِهِ، وَقَامَ مَعَهُ بَنُو أَبِيهِ يَخْضَمُونَ مَالَ اللهِ خِضْمَةَ الاْبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِيعِ، إلَى أَنِ انْتَكَثَ عَلَيْهِ فَتْلُهُ، وَأَجْهَزَ عَلَيْهِ عَمَلُهُ، وَكَبَتْ بِهِ بِطْنَتُهُ![2]

توضیح و نظر استاد : امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند من همه اینها را تحمل کردم تا خلیفه سوم حکومت و خلافت پیغمبر را به عهده گرفت ، کسی که دو پهلویش از پرخوری متورم شده بود و همه اطرافیان خودش را دور خود جمع کرده بود و به مردم اعتنا نمی کرد و توجه نمی کرد ، و مال بیت المال را مثل شتر گرسنه ای که به جان گیاه های بهاری یک زمین می افتد و همه را از بین می برد اینها هم به جان بیت المال افتاد و همه را از بین بردند و تصاحب کردند و نابود کردند و اینها به گونه ای عمل کردند که ریسمان بافت های بیت المال را پاره کردند و خوردند و از بین بردند ، عمل خلیفه سوم مردم را بر علیه خود برانگیخت و پر خوری او نزدیکانش و استفاده زیاد او از بیت المال او را نابود کرد .

6 . وصف يوم البيعة فَمَا رَاعَنِي إلاَّ وَالنَّاسُ كَعُرْفِ الضَّبُعِ إلَيَّ، يَنْثَالُونَ عَلَيَّ مِنْ كُلِّ جَانِب، حَتَّى لَقَدْ وُطِىءَ الْحَسَنَانِ، وَشُقَّ عِطْفَايَ (عطافى)، مُجْتَمِعِينَ حَوْلِي كَرَبِيضَةِ الْغَنَمِ. فَلَمَّا نَهَضْتُ بالاْمْرِ نَكَثَتْ طَائِفَةٌ، وَ مَرَقَتْ أُخْرَى، وَقَسَطَ آخَرُونَ: كَأَنَّهُمْ لَمْ يَسْمَعُوا اللهَ سُبْحَانَهُ (فسق) يَقُولُ: (تِلْكَ الدَّارُ الاْخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لاَ يُرِيدُونَ عُلُوّاً فِي الاْرْضِ وَلاَ فَسَاداً، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ) بَلَى! وَاللهِ لَقَدْ سَمِعُوهَا وَوَعَوْهَا، وَ لكِنَّهُمْ حَلِيَتِ الدُّنْيَا فِي أَعْيُنِهِمْ، وَرَاقَهُمْ زِبْرِجُهَا![3]

توضیح و نظر استاد : وقتی وضعیت این طور شد مردم آمدند و آنها را بیرون کردند و مجازات کردند و عده ای از اینها مثل کفتاری که یال پر پشت او زیاد است آمدند اطراف من و من را محاصره کرده بود تا حدی که وقت بود حسنین را پامال کنند ، به طور عجیبی این جمعیت دور من را گرفته بودند که ردا و عبای من از دو طرف در حال پاره شدن بود ، دور من را مثل گله گوسفند گرفته بودند ، ناکثین و مارقین و قاسطین از همین گروه ها و مردم شکل گرفتند ، و گروهی پیمان شکستند و از دین خدا خارج شدند و از اطاعت خدا دوری کردند ، مگر نشنیده بودم کلام خدا را که می فرماید : خداوند این آخرت را برای این قرار دادم برای آنان که بدنبال مقام و ... در زمین نیستند و عاقبت برای متقین است ، در صورتی که اینها بدنبال فساد بودند و علیه امام بسیج شدند ، بله بخدا قسم اینها این آیه را از پیغمبر شنیده بودند و حفظ هم بودند ، ولی اشکال اینها در این بود که دنیا در چشم های اینها زیبا شده بود و چشم های اینها را دنیا خیره کرده بود و همین ها به دنبال مسئولیت بودند چون بدنبال دنیا بودند و از امام فاصله گرفته بودند .