درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/الحكم الولائي /واقع نگری ولی امر در خطبه 43 نهج البلاغه

در تعاملات ولی امر و حاکمیت و حاکمیت های دیگر و مردم مباحث مختلفی را خدمت عزیزان عرض کردیم، یکی از مباحث مهم دیگر واقع نگری و تحلیل درست ولی امر نسبت به جریان های مختلف است ، ما معتقدیم خداوند و نبی خدا و ائمه معصومین در جریانات مختلف از یک واقع نگری بسیار جامع و حساب شده برخودار هستند ، خود پیامبر ص در مواجهه با جریانات حدیبیه توجه کردید که چگونه واقع نگری می کنند و در جریان وارد شده به مکه و فتح مکه مشورت می کنند اما تصمیم برخواسته از یک واقع نگری جامع توسط نبی مکرم بسیاری از مسائل و مشکلات را بر طرف می کند و اصلاح می کند و در جریان برخورد پیامبر ص با منافقین مکه که آنها را در یک تحریم و محاصره اجتماعی قرار می دهد ، یا در جریانات مختلف دیگر که تصمیمات پیامبر جامع است ، در مورد امیرالمومنین علی السلام هم همینطور است .

امیرالمومنین علی علیه السلام هم یکی از زوایای تعاملات و ارتباطات ولی را بر مبنای واقع نگری عمیق و حساب شده با دشمن می داند و این در کلام 43 در نهج البلاغه بیان شده است .

نظر استاد : امیرالمومنین علی علیه السلام در سال 36 هجری قمری جریر ابن عبدالله را بعنوان پیک خود به سمت معاویه فرستادند ، جریر فرماندار همدان بوده و وقتی مردم با امیرالمومنین علی علیه السلام بیعت کردند جریر نامه ای از مردم برای امیرالمومنین علی علیه السلام نوشت و از مردم بیعت گرفت و بعد به ملاقات امیرالمومنین علی علیه اسلام در کوفه آمد و اکثر اقوام او در شام بودند ، پیشنهاد جریر این بود که چون اقوام من در شام هستند من را بفرستید و معاویه متقاعد می کنم که دست از جنگ و دشمن با خلافت اسلامی بردارد و این جنگ بین مسلمین خاتمه پیدا کند ، حضرت هم جریر را فرستاد و حتی زمان برای او معین کرد ولی جریر با تاخیر برگشت ، مردم کوفه هم به امیرالمومنین علی علیه السلام اصرار می کردند که به معاویه حمله کنیم ، حضرت هم فرمودند شما آماده باشید و بگذارید مهلتی که برای جریر گذاشتیم صبر کنیم اگر نتیجه نداشت بعد وارد جنگ می شویم ، ولی مردم کوفه عجول بودند

نکته : یکی از تعاملات و ارتباطاتی که ولی امر با مردم و جریانات دارد ، واقع نگری او است ، مردم باید مطیع او باشند ، اگر مردم در مورد انتخاب مسئول به حرف ولی اسلامی و رهبر خود نکنند قطعا دچار مشکل می شوند .

43 ـ ومن كلام له (عليه السلام) وقد أشار عليه أصحابه بالاستعداد لحرب أهل الشام بعد إرساله جرير بن عبد الله البجلي إلى معاوية 1 . أسلوب مواجهة الاعداء إِنَّ اسْتِعْدَادِي لِحَرْبِ أَهْلِ الشَّامِ وَجَرِيرٌ عِنْدَهُمْ، إِغْلاَقٌ لِلشَّامِ وَصَرْفٌ لاِهْلِهِ عَنْ خَيْر إِنْ أَرَادُوهُ. وَ لكِنْ قَدْ وَقَّتُّ لِجَرِير وَقْتاً لاَيُقِيُم بَعْدَهُ إِلاَّ مَخْدُوعاً أَوْ عَاصِياً. وَالرَّأْيُ عِنْدِي مَعَ الاْنَاةِ فَأَرْوِدُوا، وَلاَ أَكْرَهُ لَكُمُ الاْعْدَادَ. 2 . جهاد اهل الشام وَلَقَدْ ضَرَبْتُ أَنْفَ هـذَا الاْمْرِ وَعَيْنَهُ، وَقَلَّبْتُ ظَهْرَهُ وَبَطْنَهُ، فَلَمْ أَرَ لِي فِيهِ إِلاَّ الْقِتَالَ أَوِ الْكُفْرَ بِمَا جَاءَ مُحَمَّدٌ (صلى الله عليه وآله وسلم). إِنَّهُ قَدْ كَانَ عَلَى الاْمَّةِ وَال أَحْدَثَ أَحْدَاثاً، وَأَوْجَدَ النَّاسَ مَقَالا، فَقَالُوا، ثُمَّ نَقَمُوا فَغَيَّرُوا.[1]

توضیح و نظر استاد : اینکه من آماده بشوم برای جنگ با شامیان در حالیکه جریر را فرستادم ، این بستن راه صلح با شام است و این خیر اهل شام و معاویه و اطرافیانش نیست ، صبر کنید و من را تحت فشار نگذارید ، اگر نیامد یا او را فریب دادند یا خودش سر باز زده است ا ماموریتی که به او دادم ، من که ولی امر شما هستم نظر من این است و مدارا کنید و من اکراهی برای جنگ ندارم ولی باید صبر کنیم ، من به کرات با معاویه برای جنگ محاسبات را انجام دادم و تمام جریانات جنگ با معاویه را تجزیه و تحلیل کردم و من راهی جز پیکار با معاویه ندارم اگر جریر او را متقاعد نکرده باشد در غیر این صورت جنگ نکردن من بر خلاف سنت رسول الله است ، ملاک من پیغمبر است ، و با عقلانیت به این اتفاق نگاه کنید و خودسرانه عمل نکنید .

نکته : در ادامه استاد توضیحاتی در مورد دوران خلیفه سوم و همچنین در مورد حاکمیت اسلامی در دوران کنونی و ولایت فقیه بیان کردند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود .