درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/مفاهیم4 /مقدمات4

○ نهایه‌الدرایه ج۲ص۴۱۱س۱۰تعلیقه۲۴۷

- مفاهیم، مقدمه (۴)

۱. دلالت به معنای فاعلی : علّت بودن لفظ برای انفهام معنا

۲. علّت بودن لفظ برای انفهام ، به واسطه قالب بودن لفظ برای معناست.

۳. لفظ ، فقط قالب برای معنای منطوقی است نه آنکه به طور اصالی قالب برای معنای منطوقی باشد و به طور تبعی ؛ قالب برای معنای مفهومی باشد چرا که معقول نیست.

۴. موجِب انفهام معنای منطوقی ؛ خودِ لفظ است و موجِب انفهام معنای مفهومی ، خودِ انفهام معنای منطوقی است.

۵. پس میتوان گفت: دلالت لفظ بر خود معنا و دلالت معنای لفظ بر لازمِ آن ، متصف به منطوق بودن و مفهوم بودن خواهند بود.

۶. پس، دالّ دو قسم است :

یک. منطوق (لفظ).

دو. مفهوم (معنا).

۷. به واسطه انقسام دالّ، معنا منقسم به منطوقی و مفهومی می‌شود و الا معنا مورد نطق نیست بلکه لفظ مورد نطق است.

۸. انقسام دالّ، خلاف ظاهر اصولیون است. چه بسا مناسب‌تر آن است که منطوق بودن و مفهوم بودن از اوصاف دلالت به معنای مفعولی شمرده شوند.

• حاشیه محقق اصفهانی ره بر نهایه الدرایه ( ج۲ص۴۱۰پاورقی۲) :

۱. وجوب مقدمه تابع وجوب ذوالمقدمه در انفهام نیست پس وجوب مقدمه ، مدلول مفهومی لفظ (صلِّ مثلاً) نیست.

۲. اشکال:

یک. تبعیت در انفهام ، به واسطه ملازمه عقلی و یا جعلی میان دو معناست.

دو. همان‌طور که لازمه علیت منحصره ، انتفاء در ظرف انتفاء است، لازمه وجوب ذوالمقدمه نیز - با برهان و یا وجدان - وجوب مقدمه است.

سه. پس همان طور که انتفای مزبور مدلول مفهومی لفظ است وجوب مقدمه نیز مدلول مفهومی لفظ است.

۳. پاسخ : اگر حیثیتی که به واسطه‌ی آن انفهام تبعی تحقق می‌یابد مدلول لفظی منطوقی باشد ، انفهام تبعی ، از مدالیل لفظی مفهومی خواهد بود و الا مدلول التزامی عقلی محضی خواهد بود.

۴. حیثیتی که اقتضای انتفاء در ظرف انتفاء دارد عبارت است از انحصاری بودن علت تامه که مدلول وضعی و یا اطلاقی جمله شرطیه است به خلاف جهتی که اقتضای وجوب مقدمه را دارد که چنین نیست.