درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/مفاهیم58 /مفهوم حصر2

○ نهایه‌الدرایه ج۲ص۴۴۱تعلیقه۲۸۲

- مفهوم حصر (۲)

۱. اشکال: کلمه توحید، دلالت بر توحید ندارد زیرا خبر مقدّر :

الف. اگر "ممکن" باشد، پس گرچه نفی امکان غیر خداوند شده ولی صرف امکان وجود خداوند - بدون وجودِ او - کافی نیست.

ب. اگر "موجود" باشد، پس گرچه اثبات وجود خداوند شده ولی صرف نفی وجودِ غیر خداوند - بدون نفی امکان - کافی نیست.

۲. پاسخ آخوند ره:

یک. اله، به معنای واجب الوجود است.

دو. خبر مقدر، "موجود" است.

سه. نفی وجود غیر خداوند، ملازم با نفی امکان است.

چهار. اثبات وجود خداوند، ملازم با وجوبِ وجود است.

پنج. ملازمه بیّن میان نفی وجود و امتناع و نیز میان ثبوت وجود و وجوب وجود در واجب الوجود ثابت است.

شش.‌ بدیهی است که فرد واجب ، اگر ممتنع نباشد، موجود خواهد بود.

۳. محقق اصفهانی ره:

یک.‌ بنابر آنکه معنای "اله" واجب الوجود باشد، اگر خبرمقدّر ، "ممکن" باشد ، خود ملازمه اثبات فعلیت می‌کند چرا که فرد واجب الوجود، اگر ممتنع نباشد وجودش ضروری است.

دو. پس در عقد مستثنی‌منه نفیِ امکان غیر خداوند می‌شود و در عقد مستثنی اثباتِ امکان خداوند می‌شود و با اثبات امکان، ضرورت وجود و فعلیت وجود نیز ثابت می‌شود به جهت ملازمه میان امکان وجود و ضرورت وجود در فرد واجب الوجود.

سه.‌ در غیر واجب الوجود، ثبوت امکان ملازمه با ضرورت وجود ندارد.