درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/مفاهیم61 /مفهوم حصر5

○نهایه‌الدرایه ج۲ص۴۴۳تعلیقه۲۸۳و۲۸۴

مفهوم حصر۵

۱.آخوند ره:

یک.دلالت استثناء بر حکم در طرف مستثنی،به مفهوم است. آن حکم، لازمِ خصوصیتِ حکم در طرف مستثنی‌منه است که جمله استثنائیه دلالت بر آن خصوصیت دارد.

دو.اگر دلالت بر حکم در طرف مستثنی به واسطه خود استثناء باشد نه به جمله استثنائیه، در این صورت دلالت بر حکم در طرف مستثنی، به منطوق خواهد بود.

۲.محقق اصفهانی ره:

یک. "اخراج" فقط مستفاد از اَدات استثناء است نه از هئیت ترکیبی. (پس نباید خصوصیت را مدلول جمله استثنائیه دانست).

دو.اخراج همان سلبِ "مجیء از زید" به طور مثال، نیست بلکه این سلب لازمِ اخراج است. (پس حکم در طرف مستثنی عین خصوصیت نیست تا انکه بتوان آن را مدلولِ خود ادات استثناء دانست).

سه.پس دلالت بر حکم در طرف مستثنی،به مفهوم است نه منطوق.

چهار.در مثل مفهوم شرط، انتفای حکم لازمِ علیت انحصاری است نه عینِ آن.

پنج.علیت یعنی مدخلیت. لازم مدخلیت بر وجه انحصار، عدم معلول به عدم علّت است.

شش.چنین نیست که علیت متقوم به وجود در ظرف وجود و عدم در ظرف عدم باشد زیرا علیت از مفاهیم ثبوتیی است.

۳.تقریب دلالت تعریف مسند‌الیه بر حصر مثل: " القائم زید".

یک.معروف میان اهل میزان: ملحوظ در طرف موضوع (حتی اگر وصف عنوانی باشد) ذات است و در طرف محمول؛ مفهوم است.

دو.قائم،گرچه مفهومی کلی است که امری که اختصاصِ آن را به شیء خاص ایجاب کند در آن لحاظ نشده است ولی اگر موضوعِ قضیه باشد به طور ذات لحاظ خواهد شد.

سه.معقول نیست که ذات واحد؛ معروض امور متباین قرار گیرند.

چهار.پس ذات واحد (القائم)،اگر معروض خصوصیت زیدیت باشد معروض خصوصیت بکریت نخواهد بود(=حصر).