درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/عام و خاص3 /بررسی تبعیت دلالت ادات عموم از اطلاق مدخول1

○ نهایه‌الدرایه

ج۲ص۴۴۶تعلیقه۲۸۸

- عام و خاص۳/ بررسی تبعیت دلالت ادات عموم از اطلاقِ مدخول ۱

۱. دالّ بر عموم :

یک. اداتی همچون کلّ

دو. وقوع نکره در سیاق نفی و نهی

سه. مفرد یا جمعِ محلّی به لام.

۲. در مثل لفظ کل ، ربما یقال:

یک. سعه و شمولیتِ آن، تابعِ سعه و ضیق ِ مدخول است.

دو. پس باید اطلاقِ مدخول با مقدمات حکمت احراز شود چرا که مفروض آن است که معنای کلّ نسبت به اطلاق مدخول و تقییدِ آن ، اقتضایی ندارد.

سه. اگر احراز اطلاقِ آن نشود یا خلف و یا تجوّز لازم خواهد آمد.

۳. پاسخ:

یک. خصوصیاتِ لاحق به مدخول، اگر مفرِّد باشند، خودِ لفظ کل دلالت بر آن دارد.

دو. اگر آن خصوصیات ؛ از احوالِ فرد باشند، سعه‌ی لفظ کل؛ اجنبی از آن است.

۴. اگر اهمالِ طبیعت از دو حیث اَفرادی و احوالی مفروض باشد ، وارد کردن لفظ کل ؛ لغو است بلکه محال است از جهت عدم معقولیت اجتماع سعه و اهمال.

۵. در فرض مزبور، اهمال (به معنای عدم تعین در مرتبه ذات) و سعه (به معنای تعین از حیث شمول) منافاتی ندارند.

۶. هر تعینی، فقط بر لامتعین وارد می‌شود چرا که تعینات متقابل‌اند و مقابل قابلِ مقابل نخواهد بود.

۷. در باب مطلق و نقید نیز اطلاق و تقیید وارد بر ماهیت مهمله در مرتبه ذات خواهند بود.

۸. غرض از احرازِ اطلاق:

الف. اگر اطلاق به لحاظ احوال باشد، اجنبی از عموم نسبت به اَفراد خواهد بود.

ب. اگر اطلاق به لحاظ افراد باشد، شان ادات عموم توسعه از همین حیثیت است و الا لغو و یا محال خواهد بود.