درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/عام و خاص29 /حجیت عام قبل از فحص6

○ نهایه‌الدرایه

ج۲ص۴۶۷ تعلیقه۳۰۰

- عام و خاص۲۹/حجیت عام قبل از فحص۶

۱. آخوند ره :

الف. فحص در باب ظهورات، نسبت به مانع و مزاحم از حجیت است.

فحص در باب اصول عملیه، نسبت به تمامیت مقتضی - بالکسر - و حجیت خواهد بود.

۲. در صورتی فحص در باب ظهورات، نسبت به مانع است که مقتضی - بالکسر - تام باشد و حال حجیت ظهور همچون حال حجیت سند باشد.

۳. تحقیق:

الف. در ناحیه سند، دلیل حجیت، عموم و اطلاق‌اند. پس مقتضی بالکسر در مقام اثبات تام بوده و دلیل ترجیح اعدلیت - به طور مثال - دلیلِ حجیت فعلی برای سند دارای مزیت خواهد بود.

ب. در ناحیه دلالت، دلیل حجیت، بنای عملی عقلاء بر عمل بر طبق ظهور است. این بناء یا به نحو مطلق است و یا به نحو مقید. دو بناء از عقلاء به نحو عموم و خصوص معنا ندارد.

ج. پس با تحفظ بر اراده مقتضی در مقام اثبات، فرق مزبور میان باب ظهورات و با اصول عملیه ناتمام خواهد بود. چنین نیست که در باب نخست، مقتضی و مانع تصویر گردد.

۴. اگر مقتضی در مقام ثبوت مدّ نظر باشد، در باب ظهورات مقتضی و مانع قابل تصویر خواهد بود.

۵. مقتضی به معنای باعث ذاتی عقلاء بر عمل بر طبق ظهور، خود ظهور فعلی است. فعلیتِ این ظهور (یعنی کشف نوعیِ آن از اراده جدّی و یا حجیتِ آن) تابع عدم مانع خواهد بود.

۶. دو اشکال بر تصویر مزبور:

الف. تصویر مقتضی در مقام ثبوت در باب اصول عملیه (عدم قیام حجت بر واقع، مقتضی برای حکم عقل به قبح باشد و قابل ظفر بودن حجت با فحص؛ مانع از آن باشد).

ب. ظاهر عبارت آخوند ره، مقتضی در مقام اثبات است نه ثبوت.