درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/عام و خاص30 /حجیت عام قبل از فحص7

○نهایه‌الدرایه ج۲ص۴۶۷پاورقی۴

- عام و خاص۳۰/حجیت عام قبل از فحص۷

۱. در بررسی فرق فحص در باب ظهور با فحص در باب اصول عملیه، تقابل میانِ دو مقتضی (بالکسر) در این دو باب، یا به لحاظ مقام اثبات است و یا به لحاظ مقام ثبوت.

۲. در مقام اثبات، بدون فحص، مقتضی بالکسر، در هیچ یک از این دو باب تام نخواهد بود.

۳.در باب ظهور، دو بنای عقلاء به نحو عموم و خصوص معنا ندارد تا آنکه بحث از مانع متصور باشد.

۴.در باب اصول عملیه، مقتضی، حکم عقل به قبح عقاب بدون بیان خواهد بود. در این مورد، دو حکم عقل به نحو عموم و خصوص معقول نیست.

۵.در مقام اثبات، ممکن است ادعاء شود که در باب اصول عملیه بر خلاف باب ظهور، فحص رافع مانع باشد نه متمم مقتضی بالکسر. یعنی مقتضای حکم عقل به قبح عقاب بدون بیان، عدم صحت احتجاج مولا به مخالفت با حکم واقعی غیر واصل است چه اینکه در نگاه عقل، اقدام عبد بر عمل قبل از فحص از حکمی که به طور عادی بدون فحص دانسته نمی‌شود؛ صحیح نخواهد بود.

۶.در مقام ثبوت، نقش فحص در رفع مانع، در باب ظهور، مبتنی بر آن است که ظهور فعلی؛ کاشف نوعی از مراد است. این کاشف، مقتضی بنای عقلاء بر اتّباع است. مخصص منفصل؛ کاشفی اقوی و مانعِ آن مقتضی خواهد بود.

۷.در مقام ثبوت، نقش فحص در تمامیت مقتضی در باب ظهور، مبتنی بر آن است که ظهور عمومی، به تنهایی کاشف نوعی از مراد جدّی نباشد مگر بعد از فحص از ظهوری منافی.

۸. در باب اصول عملیه، به لحاظ مقام ثبوت، اگر مقتضی برای حکم عقل ، "عدم ما لو بحث عنه لظفر به" باشد، بدون فحص، مقتضی تام نخواهد بود.

۹. تصویر مقتضی و مانع در باب اصول عملیه در مقام ثبوت، مبتنی بر تمامیت موضوع برای دو حکم عقلی نسبت به مولا و عبد خواهد بود:

الف. عدم وصول حجّت، مقتضی برای حکم عقل به قبح عقاب بر مخالفت است.

ب. دانسته نشدن حجّت به طور عادی بدون فحص، مقتضی برای حکم عقل به ایجاب فحص بر عبد خواهد بود.